Hoe een groep gamende tieners de grenzen verlegde van wat menselijk mogelijk geacht werd. Blijkt dat we de controller al drie decennia verkeerd vasthouden.
Het meest historische gamenieuws bewaarde 2023 voor het laatst. Kort voor kerst slaagde de dertienjarige Willis Gibson, online bekend als Blue Scuti, erin om als allereerste speler ooit Tetris uit te spelen. Of juister: hij slaagde erin om als allereerste speler ooit Tetris te doen crashen. Want dat was de eigenlijke bedoeling van Gibson, een wonderkind dat, door leeftijdsrestricties, nog maar negen maanden competitief speelde: zo ver raken dat de geheugenbanken van de processor volliepen en het spel tilt sloeg. Gibson wilde Tetris verslaan.
Willis Gibsons record was wereldnieuws in december. Minder breed opgepikt is dat hij een maand later niet meer de enige is die Tetris verslagen heeft.
Wie de veertig minuten durende YouTube-video van zijn prestatie keek, zag een epische strijd tussen mens en machine, waarbij die laatste het, bug per bug, begaf. In level 29 blijft Tetris’ scoremeter hangen op 999.999 punten, simpelweg omdat de programmeurs er nooit rekening mee hadden gehouden dat iemand zo ver zou raken. Vanaf level 30 valt ook de levelmeter uit: eerst veranderen de cijfers in letters, later verschijnen er mysterieuze gliefen uit Tetris’ broncode. In level 138, het punt waarop Tetris’ processor het definitief dreigt te begeven, beginnen de kleuren van de blokken te glitchen en te vervagen tot ze nauwelijks nog zichtbaar zijn op Gibsons televisie. Vanaf level 154 komt hij terecht op terrein waar enkel AI-bots hem zijn voorafgegaan. Misschien ligt het aan het feit dat hij zich naar een van de grootste sterren in het heelal vernoemde, maar het vraagt niet zó veel verbeelding om Blue Scuti’s trip A Space Oddyssey-eske kwaliteiten toe te dichten.
‘Please, crash’, hoor je hem in level 156 zeggen, bang dat het hem niet gaat lukken, gevolgd door: ‘Ik denk dat ik ga flauwvallen.’ Waarna, in level 157, het beeld plots blijft hangen, de MIDI-versie van Tsjaikovski’s Dans van de Suikerboonfee in gezoem overgaat en het tot Gibson doordringt wat er net gebeurd is: hij heeft Tetris verslagen. Het heeft iets ontroerends om Gibson na die laatste lijn minutenlang piepend naar adem te horen happen. Ook al omdat achteraf is gebleken dat zijn vader precies een week eerder op 39-jarige leeftijd overleden was. Dit ging over meer dan een simpele high score.
Gibsons prestatie was wereldnieuws in december. Minder breed opgepikt is dat hij een maand later niet meer de enige is die Tetris verslagen heeft. Op 3 januari van dit jaar liet Fractal161, een student aan het prestigieuze MIT, als tweede speler ooit Tetris crashen, twee weken te laat om geschiedenis te schrijven. Een dag later deed PixelAndy, een achttienjarige Amerikaan, hetzelfde. ‘Dertienjarige speelt als eerste persoon Tetris uit’ is dan ook niet het héle verhaal achter Gibsons record. Het héle verhaal is dat van een ingedommelde gamecommunity, een groep geniale tieners en iets wat we niet anders dan de fosburyflop van de gamewereld kunnen noemen.
Even leek hypertappen, waarbij je je biceps zo hard opspant dat ze beginnen te trillen, de fosburyflop van de gamewereld. Het was nog maar de schaarsprong.
Want dat krijg je níét te zien in Blue Scuti’s video.
Hoe hij zijn controller vasthoudt.
Sinds softwareontwerper Aleksej Pazjitnov in 1984 de woorden ‘tetra’ (Grieks voor vier) en ‘tennis’ (zijn favoriete sport) samenvoegde, zijn er meer dan tweehonderd versies van Tetris uitgebracht. Maar als het over competitieve Tetris gaat, is er maar één standaard: de versie die in 1989 voor de Nintendo Entertainment System verscheen, de iconische, grijze 8-bitconsole uit de eighties. Records worden alleen gehomologeerd als ze op een NES behaald zijn. Wedstrijden tijdens het jaarlijkse Classic Tetris World Championship, sinds 2010 het grootste event in de Tetris-community met een prijzenpot van enkele duizenden dollars, worden nog altijd gespeeld met vintage Nintendo’s, rudimentaire controllers en logge beeldbuistelevisies die tieners enkel nog van Stranger Things kennen. Nog een belangrijke regel in Classic Tetris: externe hulpmiddelen, van elastieken tot springveren, zijn strikt verboden. Alleen handschoenen zijn toegelaten. Kwestie van geschuurde vingertoppen te vermijden.
Tot een jaar of zes geleden leek de wereld van de competitieve Tetris over haar hoogtepunt. Het was het domein van dertigers en veertigers, die waren opgegroeid met de NES. De dominante speelstijl, de enige eigenlijk, was al dertig jaar dezelfde: ‘DAS’, kort voor ‘delayed auto shift’. Verwijst naar de techniek in de moeilijke levels, wanneer spelers het linker- of rechterknopje ingedrukt houden om de blokjes zo snel mogelijk op de juiste plek te manoeuvreren (en er een kleine vertraging op de respons zit, vergelijkbaar met wanneer u een toets op het toetsenbord ingedrukt houdt). Niemand beheerste die speelstijl beter dan de Amerikaan Jonas Neubauer, dertiger, cafébaas en winnaar van zeven van de acht georganiseerde WK’s. Neubauer, alom geliefd, werd ook wel eens de Tony Hawk van de blokken genoemd, een status die terugging tot 2006, toen hij de maximale score van 999.999 punten haalde en de allereerste officiële max-out liet optekenen, wat beschouwd werd als het officieuze eindpunt van het spel.
Dat had alles te maken met Tetris’ mythische level 29, ook wel het kill screen genoemd. Toen de programmeurs van Nintendo het spel schreven, hadden ze, mogelijk uit luiheid, geen daadwerkelijk einde voorzien. In plaats daarvan hadden ze level 29 geprogrammeerd, waarin de snelheid waarmee de blokken vallen plots verdubbelt, meteen ook de laatste tempoversnelling uit het spel. Het idee was duidelijk: iedereen die zo ver was geraakt tegen een virtuele muur laten knallen.
Theoretisch ging het spel eindeloos verder, maar praktisch gesproken was level 29 het eindpunt. De blokken vallen vanaf dan zo snel dat het onmogelijk wordt om ze nog op de juiste plek te krijgen. De vertraging als je de richtingknop ingedrukt houdt, duurt te lang om ze in de hoeken te raken. Snel genoeg op het knopje duwen is fysiek onmogelijk. Eén speler, de mysterieuze Thor Aackerlund, claimde dat hij ooit, heel kort en met evenveel geluk als kunde, level 30 had bereikt, een verhaal dat als een legende werd verteld in de Tetris-community. Maar geen enkele speler, ook Neubauer niet, was ooit in een officieel spel voorbij level 29 geraakt.
Chris Martinez’ taptechniek was een triomf, op gelijke hoogte met die keer dat Ronaldinho de eerste keer een vrijschop ónder de muur door trapte.
En dan, in 2018, werd alles plots anders. In de finale van het WK werd Jonas Neubauer tot zijn eigen verbazing compleet weggespeeld door een zestienjarige debutant met een beugel: Joseph Saelee. De video van Neubauers 3-0-nederlaag ging de wereld rond – of toch het wereldje – waarbij vooral de snelheid van zijn onbekende tegenstander in level 29 de monden deed openvallen. Saelee deed namelijk aan ‘hypertappen’, een techniek die hij niet had uitgevonden, maar wel had geperfectioneerd.
Hypertappen, voor de leken, houdt in dat je je biceps zo hard opspant dat je spieren beginnen te trillen. Die tremor gebruik je vervolgens om de richtingtoetsen van de controller, de D-pad, in te drukken, waardoor je, mits veel oefening en de juiste timing, tien tot vijftien keer per seconde kunt duwen – of tien tot vijftien hertz, zoals de Tetris-community het ietwat amusant uitdrukt. Niet alleen speelde Saelee daarmee de oude garde naar huis, de techniek bleek snel genoeg om ook in level 29 de blokjes in de hoeken te positioneren. Datzelfde jaar nog bereikte Saelee als eerste speler het drie decennia onmogelijk gewaande level 31. Dan volgden 32 en 33. Een paar maanden later zat hij aan level 35. Saelee was óver de virtuele muur van de programmeurs gesprongen.
De Tetris-community werd wakker geschud. Een jonge generatie hypertappers, gelokt door het succesverhaal van hun leeftijdgenoot, nam het over. Op het WK 2020 werd de volledige competitie gedomineerd door tienerjongens met trillende biceps. Neubauer haalde maar nipt de top 16. Tetris was voortaan een young man’s game. (Neubauer overleed in 2021 onverwacht aan hartfalen. Saelee, een student ondertussen, is op Tetris-pensioen.)
Even leek hypertappen de fosburyflop van de gamewereld. In werkelijkheid was het nog maar de schaarsprong. Tussen de vele tieners die naar Classic Tetris waren gelokt, zat namelijk ook een zekere Chris Martinez, alias Cheez, een tengere Amerikaan van vijftien met lang sluik haar die de wereld van de competitieve Tetris definitief op haar kop zou zetten.
Martinez vroeg zich iets af waar niemand in dertig jaar aan gedacht had. Terwijl iedereen in de community op zoek ging naar manieren om nog sneller op het knopje te duwen, stelde Martinez zich de omgekeerde vraag: zou het niet sneller zijn om het knopje tegen je vinger te duwen? In 2020 postte hij een video op YouTube waarin hij een nieuwe techniek demonstreerde waar hij tijdens corona aan gewerkt had: ‘rollen’. Martinez legde de Nintendo-controller op zijn been, liet een vinger van zijn rechterhand boven de D-pad zweven en tokkelde met de vingers van zijn linkerhand in een golvende beweging op de onderkant van de controller. Gevolg: de D-pad werd tegen de vinger geduwd met snelheden boven de 20 hertz, ver boven wat menselijk mogelijk werd geacht. Het was een triomf van de menselijke inventiviteit, op gelijke hoogte met die keer dat Ronaldinho de eerste keer een vrijschop ónder de muur door trapte. Helaas voor Cheez beleefde hij zijn moment de gloire in een kleine nichesport die niemand iets kon schelen. (Om u een idee te geven: Cheez, een van de grootste Tetris-spelers aller tijden, heeft vandaag exact 5820 volgers op YouTube. Dat zijn er nauwelijks meer dan de Papendrechtse Korfbal Club (4600), de huidige Nederlandse kampioen korfbal.
Tetris werd na dertig jaar een nieuw spel. Level 29, lang beschouwd als het eindpunt, werd voor de nieuwe generatie spelers de start bij hun trainingen.
Tetris werd na dertig jaar een nieuw spel, dat niet meer gespeeld werd hoe het destijds bedoeld was. Level 29, twee jaar eerder nog alom beschouwd als het eindpunt, werd voor de nieuwe generatie spelers de start bij hun trainingen. En er was tijd om te trainen: na het eerste coronajaar werd competitieve Tetris volledig overgenomen door piepjonge tieners die in hun slaapkamer maanden aan hun rolbeweging hadden gewerkt, een techniek die makkelijker, minder blessuregevoelig en sneller was dan hypertapping. In 2021 bestond de volledige top acht van het WK uit rollers.
Die nieuwe, online community was er bovendien een die samenwerking hoog in het vaandel droeg. Er bestaan geen geheimen onder Tetris-spelers. Iedereen deelt alles via Discord-servers of YouTube-video’s. Het resultaat is een community waarin spelers elkaar naar nieuwe hoogtes stuwen. Aan het einde van datzelfde jaar postte Cheez een video waarin hij tot level 61 geraakt was, een nieuw, fabelachtig wereldrecord. Minder dan een jaar later stond het zelfs niet meer in de top tien.
Het merkwaardige is dat Tetris niet het enige Nintendo-spel is waar de jongste jaren nieuw leven in is geblazen door een groep tieners. Drie maanden voor Blue Scuti aan zijn missie begon, viel er in Super Mario Bros. een al even historisch wereldrecord te noteren.
Super Mario Bros., in 1985 uitgebracht voor de NES, is al even een icoon in de speedruncommunity – spelers die er een sport van maken om een game zo snel mogelijk uit te spelen. Al jaren wordt er, frame per frame, gezocht naar de snelste manier om Mario doorheen de levels te loodsen, waarbij elke sprong, elke spurt en elke mogelijke shortcut onder de loep wordt genomen. (Eén ontdekking: als Mario vanuit stilstand moet vertrekken, gaat dan enkele milliseconden sneller wanneer hij eerst een sprongetje maakt in tegengestelde richting en zich vervolgens omdraait.) De theoretisch snelste tijd van Super Mario Bros., vastgelegd met behulp van artificiële intelligentie, was 4 minuten 53 seconden, maar alles onder de 4 minuten 55 seconden werd niet menselijk geacht.
Dat was: tot september vorig jaar, toen Niftski, een tiener die half zo oud was als het spel, een nieuw record liet optekenen: 4 minuten, 54 seconden en 631 duizendsten. De video van zijn prestatie is iets bijzonders: bijna vijf minuten lang speelt hij een waanzinnige, tot op de milliseconde perfecte choreografie van duimbewegingen met een hartslag tot boven de 180. Het was een collectieve prestatie waar tientallen speedrunexperts jaren werk in hadden gestoken, waar Niftski veertien maanden op had getraind en die de theoretische grenzen van het menselijke vermogen verlegde. De vergelijking met Oppenheimer en het Manhattan Project werd, gezien de timing, snel bovengehaald. Met één verschil dan: kleine kans dat iemand binnen tachtig jaar een film over Niftski gaat draaien.
Voor het eerst kreeg de wereld een blik op Tetris’ deep space, waar het spel ‘undefined behavior’ begon te vertonen.
Precies dat ontbrak in Tetris’ nieuwe wereld van almaar hogere records: een einddoel dat tot de verbeelding sprak. De max-out, de heilige graal van de oude garde, was irrelevant geworden in het tijdperk van 25 hertz. Een nieuwe final frontier was er niet. Tetris uitspelen is technisch onmogelijk: na level 255 gaat de interne teller opnieuw naar 0, wat eigenlijk level 256 is. Tetris is theoretisch speelbaar tot in het oneindige.
Maar ook hier bracht artificiële intelligentie inspiratie. Eind 2021 begon er een YouTube-video te circuleren van Greg Cannon, een software-ingenieur die StackRabbit had ontwikkeld, een AI-bot die Classic Tetris speelde, 237 levels ver was geraakt en 102 miljoen punten had gescoord. Voor het eerst kreeg de wereld een blik op Tetris’ deep space, het punt ver voorbij wat de programmeurs voorzien hadden en waar het spel ‘undefined behavior’ begon te vertonen. Er waren de glitchende kleuren vanaf level 138, het gevolg van een byte-overflow die ervoor zorgt dat het spel willekeurige delen van het geheugen als kleurenpaletdata inleest. (Cannon gaf de vreemde levels namen als ‘Dusk’, ‘Australian Outback’ en ‘Radium’, alsof het nieuw ontdekte planeten waren.) Level 235, ‘The Endless Level’ gedoopt, bleek om onduidelijke redenen 800 lijnen te duren. Maar het interessantste was wat er in level 237 gebeurde: Tetris crashte. Iets wat, zo bleek, onder specifieke omstandigheden al vanaf level 155 kon gebeuren. (Heeft te maken met een parallel computing problem. We besparen u de lange, lange uitleg.)
Voor de nieuwe generatie was het duidelijk: misschien konden ze Tetris niet uitspelen, ze konden het spel wel verslaan. In 2023 werd dat voor een kleine groep topspelers, onder wie Fractal161 en Blue Scuti, een uitdaging. De new kids on the blocks zochten uit hoe ze hun tv moesten kalibreren voor de latere levels en trainden tot vijf uur per dag met één duidelijk doel: level 155 bereiken, één lijn scoren en het spel laten crashen.
Aan het begin van de kerstvakantie, terwijl de scholen dicht waren, begonnen ze eraan. De pogingen van Fractal161 op dag één en twee strandden in level 150. Op 21 december, dag drie, mengde Blue Scuti, Tetris’ wonderkind, zich in de space race. Hij haalde level 155 wel, maar miste vervolgens zijn doel: in plaats van één lijn te scoren, wat het spel had doen crashen, scoorde hij er twee. ‘I missed it’, hoor je hem zeggen in de video. Niet goed wetend wat er nu zou gebeuren, probeerde hij zijn kalmte te bewaren en verder te spelen. Tot hij in level 157 meer geluk had en het spel alsnog crashte. Tetris was verslagen. Na 34 jaar had de Tetris-community zijn final frontier bereikt.
Blue Scuti en Fractal161 lieten Tetris intentioneel crashen. De volgende vraag is dan: wat is er mogelijk als ze het spel intentioneel níét laten crashen?
Nu ja.
Blue Scuti en Fractal161 lieten Tetris, voor alle duidelijkheid, intentioneel crashen. De volgende vraag is dan: wat is er mogelijk als ze het spel intentioneel níét laten crashen? Nieuwe AI-bots, geprogrammeerd om het spelgeheugen zo weinig mogelijk te belasten, zijn tot level 255 geraakt, wat vandaag beschouwd wordt als Tetris’ ware kill screen. Al is dat enkel een theoretische mogelijkheid: die speelstijl is zo complex dat level 255 onhaalbaar wordt geacht voor de mens.
De Tetris-community heeft, met andere woorden, zijn volgend doel al in het vizier.
Onderschat nooit een groep tieners met te veel vrije tijd.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
