Knack Focus-chef Sam Sisk bezocht de expo The Ties That Bind en zag hoe kunstenaar Jim Shaw met de botte bijl tekeer ging tegen westerse denkpatronen. Een boodschap die werd aangedikt door de uitspattingen van een andere Bijl.
Volgens de website van het Muhka staat een bezoek aan het Antwerpse museum en de hedendaagse kunstwerken steeds in het kader van interactie: tussen kijker en kunst, maar ook tussen de bezoekers onderling. Dat lukte aardig toen ik onlangs de expo van de Amerikaanse artiest Jim Shaw ging bezoeken. De man staat bekend om zijn kijk op hoe we onze waarden en overtuigingen construeren. Daarvoor maakt hij creatief gebruik van onder meer installaties, schilderijen, karikaturen, performances en humor.
Terwijl ik naar Shaws reeks karikaturen van Donald Trump kijk, hoor ik op de achtergrond een oudere man. Luid. Almaar luider. De leeftijdsgenoot van de Amerikaanse president heeft misschien minder oranje fond de teint op en het trumpiaanse comb-overkapsel werd ingeruild voor grijs sluik haar en een rode bril op het kale hoofd. Wat ze gemeen hebben, is dat ze gemeen zijn. Hij zit op een stoel en instrueert de museummedewerkers die een projector proberen te installeren. Nu ja, hij maakt ze, ver voorbij alle grenzen van fatsoen, met de grond gelijk. Dat het een bende amateurs is, prutsers die niets kunnen. Het licht zit niet goed! Haast eindeloos duurt de tirade.
Op de muur wordt nu een foto geprojecteerd: we zien diezelfde oude man met het rode brilletje en een brede glimlach. Ik kijk ongemakkelijk rond mij en tref de blikken van andere bezoekers. We kijken vol ongeloof en schieten in de lach. Is dit performanceart? Zijn er verborgen camera’s? ‘Dit is toch niet meer van deze tijd’, vragen we aan elkaar. Nieuwsgierig cirkelen we rond het spektakel. Terwijl we nog meer karikaturale kunst zien, inclusief een grote jezusfiguur met een doornkroon, missen we geen woord van het auditieve geweld. Ik voel me een ramptoerist en krijg medelijden met het personeel. Het daagt me dat de securityman in de buurt er niet is om de kunstwerken van Shaw te beschermen maar wel zijn collega’s. Wanneer ik hem aanspreek, geeft hij met een zachte glimlach toe dat het om een bekende artiest gaat van wie de reputatie nog bekender is. Heel wat cafés uit de buurt hebben hem en zijn ranzig karakter al geweerd.
‘Ding, dong. – Beste bezoekers, binnen enkele minuten kan u een rondleiding volgen met kunstenaar Guillaume Bijl.‘ Terwijl Bijl zich met de lift naar de inkomhal begeeft, blijven na het sluiten van de liftdeuren het personeel en toeschouwers verweesd achter. De man heeft zijn artistieke merites maar dit voelde toch een beetje aan alsof Phil Spector kwam lesgeven in de muziekschool. De tentoonstelling The Ties That Bind wil de transformatie van het Amerikaanse culturele en politieke klimaat niet alleen volgen, maar wil er ook op anticiperen. Hadden we niet moeten reageren en hem op zijn plaats moeten zetten? Kwam dat medelevend schouderklopje bij de medewerkers niet te laat?
‘Ik laat het niet meer aan mijn hart komen’, vertelt de medewerker met een lichte blos op de wangen. Waarom geven we in 2024 nog een platform aan alfamannetjes zoals Trump en Bijl? Waarom kijken we passief toe of zelfs helemaal weg in geval van zinloos geweld, berovingen en pesterijen? Was dit nu het zogenaamde Kitty Genovese-effect waarbij in 1964 38 mensen zouden hebben toegekeken op een dodelijke steekpartij? Het effect beschrijft dat hoe groter de groep omstanders is, hoe kleiner de kans is dat iemand ingrijpt. In het geval van Kitty Genovese bleek nadien dat de politie wel degelijk werd opgeroepen door alerte burgers. Door misverstanden werd er echter geen prioriteit aan gegeven. Voor mij was het hele voorval in ieder geval nog maar eens een wake-upcall om sneller in te grijpen wanneer we getuige zijn van grensoverschrijdend gedrag.
Maar laat het ook een oproep zijn om de, overigens uitstekende, expo van Jim Shaw te bezoeken. Anne-Claire Schmitz, senior curator, schrijft erover: ‘The Ties That Bind presenteert zich als een fictieve, maar tastbare omgeving, als een hallucinatie waarin de aanwezigheid van pijlers van westerse waardenkaders wijst op ons eigen denken, maar ook op de ruimte die kan ontstaan voor een heronderhandeling van deze dominante waarden.’
Missie geslaagd, met dank aan bullebak Guillaume Bijl.
Jim Shaw – The Ties That Bind Us
Nog tot 19 mei in M HKA (Leuvenstraat 32, 2000 Antwerpen)
REACTIE Guillaume Bijl
Enkele verontwaardigde vrienden stuurden mij dit artikel, waarin uw redacteur Sam Sisk mij beledigt en kwetst met woorden als ‘alfaman’, ‘oude grijze man’ (3 maal), ‘gemeen’, ‘bullebak’, enzovoort. Hij vergelijkt mij met Donald Trump, Phil Spector en spreekt zelfs over het Kitty Genovese-effect. Ben ik zo belangrijk? Het is bijna lachwekkend.
Het spijt me, maar ik vind dit een overdreven artikel, totaal niet stroken met de waarheid. Het is plat en belastend, een blad als Knack onwaardig. Ik vraag me af wat uw journalist bezielt…
Waar gaat dit over?
Ik gaf een publieke rondleiding in de prachtige Jim Shaw tentoonstelling in het MUHKA voor 40 geïnteresseerden – en dus moest ik wel luid spreken.
Tijdens de voorbereiding waren er technische problemen, maar liefst anderhalf uur, met verschillende laptops (old school). Ik was zenuwachtig over de machines, níét tegen de medewerkers. Die emotie heeft uw journalist uitvergroot tot twee derde van een artikel. Terwijl ze nog geen voetnoot waardig was.
Na de rondleiding gaf ik een powerpointpresentatie in het auditorium (waar de journalist niet aanwezig was). Achteraf heb ik veel complimenten gekregen van het publiek en van het personeel over mijn ‘Guiding Tour’, waar complementaire stijlen en uitdrukkingsvormen over mijn werk en dat van Jim Shaw aan bod kwamen. Daarvoor hadden het MUHKA en de curator mij trouwens uitgenodigd…
Ik vind dit artikel te erg voor woorden en van bijzonder weinig respect getuigen. Een verontschuldiging lijkt mij op zijn plaats.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier