Kleuren die knallen, lippen die lonken en vrouwen die naakt over het canvas kronkelen: Fondation Louis Vuitton hijst de Amerikaanse popartkunstenaar Tom Wesselmann eindelijk op gelijke hoogte met Warhol en Lichtenstein.
Andy Warhol overleefde zijn fifteen minutes of fame met zeefdrukken van soepblikken en waspoederdozen. Roy Lichtenstein bereikte cultstatus met machinaal uitvergrote stripprentjes. En Tom Wesselmann? Die plaagde en prikkelde met schilderijen van blote vrouwen en robijnrode lippen. Ze waren tegelijk kunst en kitsch, oer-Amerikaans en universeel. Net als de werken van Warhol en Lichtenstein, en toch moet Wesselman het qua naam en faam tegen hen nog altijd serieus afleggen.
Wesselmann wilde schilderkunst actief laten beleven. Desnoods door een wc-bril in zijn doek te integreren.
Dat is totaal onterecht, zo suggereert de verrassend veelzijdige expo Pop Forever in de Parijse Fondation Louis Vuitton, die ook de diepere en bredere betekenis van Wesselmanns werk belicht. De man die altijd net buiten de schijnwerpers van de popart stond, komt hier naar voren als de radicaal vernieuwende kracht die hij in de swinging sixties was, met een oeuvre dat zich op unieke wijze mengde met de popcultuur, maar dat tegelijk de grenzen van kunst vormde en hervormde.
Wesselmann, die in 2004 op zijn 73e overleed, wordt vaak geassocieerd met de klassieke thema’s van de schilderkunst – het vrouwelijk naakt, het stilleven, het landschap. Maar hij linkte die onderwerpen aan de media- en consumptiecultuur die na de oorlog de westerse wereld domineerden. Waar Warhol dat deed door beelden van beroemdheden en wegwerpproducten te herhalen en Lichtenstein door stripfiguren tot monumenten van modernisme te promoveren, verpakte Wesselmann zijn onderwerpen tot werken die zowel esthetisch sexy als conceptueel kritisch waren. Elke penseelstrook wilde hij tastbaar maken. Daarmee zette hij zich af tegen de objectiverende kunst van zijn twee tijdgenoten.
De wulpse expo in Fondation Louis Vuitton – uitgespreid over de vier etages van het door Frank Gehry ontworpen pronkpaleis – toont Wesselmann op z’n best. Er zijn iconische reeksen als de Great American Nudes die met weelderige lichamen en kinky contouren de blik verleiden. En er zijn de Mouth-werken, officieel de Smoker-serie: sensuele close-ups van vrouwenlippen, bij voorkeur met sigaret. Ze vertegenwoordigen het zinnenprikkelende zenit van de popart.
Maar Wesselmann was ook een subversieve kracht, die de rol van de vrouw in de samenleving bevroeg. In zijn werken gaf hij de vrouwelijke, naakte, gezichtloze figuur weer als lustobject, maar ontleedde hij ook hoe media en commercie het verlangen daarnaar sturen en stimuleren. En dat op een moment dat de seksuele revolutie nog maar net aan het pelvis van Elvis en de boezem van Marilyn Monroe ontsproten was en de term ‘male gaze’ nog moest worden uitgevonden.
De man die altijd net buiten de schijnwerpers van de popart stond komt hier naar voren als de radicaal vernieuwende kracht die hij was.
De expo belicht ook Wesselmanns evolutie: van vroege collages en akelig grootse stillevens tot werken die balanceren tussen schilderkunst, sculptuur en installatie, vaak met multimedia-elementen zoals licht en geluid. Wesselmann omarmde de iconen van de Amerikaanse droom – van lippenstift over George Washington tot de nationale vlag, ketchupflessen en JFK – en bracht kunst en consumptiecultuur bij elkaar. Hij stuwde zijn werk als het ware de driedimensionale ruimte in, alsof hij schilderkunst actief wilde laten beleven. Desnoods door een radiotoestel of wc-bril in zijn doeken te integreren.
De tentoonstelling is meer dan een klassieke retrospectieve: ze plaatst Wesselmanns werk binnen de bredere popcultuur en gaat na hoe zijn invloed vandaag doorwerkt. Er zijn werken van voorgangers, tijdgenoten en navolgers, waaronder het urinoir van Marcel Duchamp, een Marilyn van Warhol, met stippen bezette mannequins van Yayoi Kusama en een goudkleurige ballonhond van Jeff Koons.
Ook hedendaagse kunstenaars treden met Wesselmann in dialoog. Zo is er Mickalene Thomas, die de voorstelling van zwarte vrouwen onderzoekt. Ze getuigt daarbij van eenzelfde zin voor sensualiteit en kritische blik als Wesselmann. Juist daarmee onderscheidde Wesselmann zich van Warhol en Lichtenstein, die veel meer unisono de consumptiecultuur bezongen. Make America Great Again, maar dan met een subversieve twist, én Tom Wesselmann als sensuele sater.
Pop Forever
Tot 24.02, Fondation Louis Vuitton, Parijs.
Tom Wesselmann
Geboren in 1931 in Cincinnati, VS.
Studeert beeldende kunst aan de Art Academy of Cincinnati en de Cooper Union in New York.
Breekt begin jaren zestig door met zijn serie Great American Nude, die naakten in felle kleuren toont.
Is samen met Andy Warhol en Roy Lichtenstein vaandeldrager van de Amerikaanse popart, met werken die reclamebeelden, naakten en alledaagse objecten combineren.
Overlijdt op 17 december 2004 in New York na een hartoperatie.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
