Seks, drugs en onvermoeibaar activisme: de groezelige onderwereld van Nan Goldin

Al sinds de seventies schiet fotografe Nan Goldin intieme snapshots van zichzelf en andere outcasts uit de New Yorkse underground. De retrospectieve This Will Not End Well dompelt je onder in haar wereld vol geblutste zielen.

‘Ik fotografeer de mensen van wie ik hou, de mensen met wie ik wil leven. Het gaat altijd al over intimiteit.’ Dat verklaarde Nan Goldin ooit, de inmiddels zeventigjarige cultfotografe achter enkele van de meest krachtige en confronterende beelden in de hedendaagse fotografie. Haar spontaan geschoten werk is als een openhartige kroniek van de menselijke ervaring, en de retrospectieve This Will Not End Well in het Stedelijk Museum in Amsterdam biedt een diepe duik in haar turbulente, door hoeren, junks, trans personen en andere paradijsvogels bevolkte universum. Verwacht dus géén show met foto’s die netjes naast elkaar aan de muur hangen, maar een immersieve tentoonstelling die uit zes ruimtes bestaat waarin haar ongefilterde beelden als slideshows worden gepresenteerd, ondersteund door muziek en voice-over.

De doorbraak van Goldin als dé chroniqueur van de New Yorkse underground kwam in de late jaren zeventig en vroege jaren tachtig, nadat ze op haar vijftiende haar ouderlijke huis in Boston was ontvlucht. Haar werk uit die tijd, en dan met name de iconische serie The Ballad of Sexual Dependency – de titel haalde ze bij Bertolt Brechts Driestuiversopera – ving de rauwe essentie van het nachtleven, de subculturen en de lgbtq-gemeenschap in de Big Apple. De reeks – die een van de zes verdonkerde ruimtes beslaat – is een meedogenloze blik op haar eigen leven en dat van haar vrienden, als een visuele kroniek van liefde, verlangen en pijn.

De serie is het magnum opus van Goldins confronterend intieme oeuvre en een getuigenis van de diepgaande invloed die ze heeft gehad op de hedendaagse fotografie, een invloed die zich uitstrekt van Larry Clark, over Juergen Teller tot Wolfgang Tillmans. Maar Goldin is meer dan alleen een voyeur van haar eigen leven dat getekend is door seks, drugs, (huiselijk) geweld en de zelfmoord van haar oudere zus Barbara, het trauma waaraan ze haar reeks Sisters, Saints and Sibyls (2004-2022) ophing.

Ze is tegelijk een onvermoeibare activiste en rebel with a cause, zoals ook Laura Poitras’ bekroonde documentaire All the Beauty and the Bloodshed eerder dit jaar bewees. In de jaren tachtig was Goldin een van de eersten die de verwoestende impact van de aidsepidemie vastlegde, en ook buiten haar donkere kamer streed ze voor de acceptatie van de lgbtq-gemeenschap en de rechten van mensen met hiv en aids, ook toen dat nog niet en vogue was.

Bovendien heeft Goldin – die turbulente, soms gewelddadige relaties met mannen én vrouwen had – haar druggebruik en haar verslaving aan de pijnstiller OxyContin nooit weggemoffeld. Dat resulteerde niet alleen in de reeks Memory Lost (2019– 2021), over de claustrofobische reis die afkicken met zich meebrengt. Goldin richtte ook de actiegroep P.A.I.N. (Prescription Addiction Intervention Now) op en organiseerde protesten bij kunstinstellingen die financieel werden gesteund door de steenrijke Sackler-familie, de producenten van OxyContin. Dat bleef niet zonder gevolgen. Haar activisme droeg bij aan een groter bewustzijn over de opioïdenepidemie in de States en het bracht discussies op gang over de financiering van musea door dubieuze bedrijven.

Goldin, die ternauwernood een overdosis OxyContin overleefde en als jonge fotografe bijkluste als sekswerker, heeft er alvast nooit voor geschroomd om de donkere kanten van het leven bloot te kieken. Haar pijnlijk persoonlijke werk is als een spiegel waarin je de samenleving ziet, in al haar glorie, mét haar littekens en onvolkomenheden. In die zin is This Will Not End Well een eerbetoon aan een bijzondere kunstenares die leert dat schoonheid en bloedvergieten onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, en dat het in fotografie uiteindelijk meer om intimiteit en authenticiteit dan om scherpe, keurig gecomponeerde plaatjes draait.

‘De camera geeft me een excuus om te kijken’, aldus Goldin. ‘Om mensen aan te raken, om ze te fotograferen en ze zo te bezitten.’ Gluur en tast schaamteloos met haar mee.