Lee Miller, de vrouw die een bad nam in Hitlers badkuip

Ze was de muze van Man Ray, schoot iconische foto’s voor Vogue, maar kiekte ook de horror van de concentratiekampen. Lee Miller leidde vele levens, voor u samengevat in een expo in Rotterdam en in de biopic Lee, met Kate Winslet als de befaamde fotografe.

Wat hebben Diane Arbus, Annie Leibovitz, Vivian Maier, Margaret Bourke-White en Nan Goldin met elkaar gemeen, behalve dat ze vermaarde, vrouwelijke fotografen zijn? Ze leidden allen een turbulent leven dat inspiratie bood aan een film, en aan dat lijstje met fotografenbiopics mag nu ook Lee worden toegevoegd. Die Lee in kwestie is Miller, en wordt in een nieuwe film – de Belgische releasedatum is voorlopig onbekend – vertolkt door niemand minder dan Hollywoodster Kate Winslet.

Lee Miller (1907-1977) was dan ook niet de eerste de beste. Sterker nog. Je zou over de baanbrekende fotografe uit Poughkeepsie, New York probleemloos meerdere films kunnen schieten. In meerdere genres. Je kan een kostuumdrama maken dat focust op haar vroege dagen als muze van de Parijse avant-garde, nadat ze in New York door Condé Nast – uitgever van vele bladen waaronder Vogue – op straat was ontdekt. Je kunt een beklemmende thriller puren uit haar gevaarlijke missies als correspondente tijdens de Tweede Wereldoorlog, wanneer ze als een van de eersten de opeengestapelde lijken en gaskamers van Dachau en Buchenwald met haar camera vastlegt. Of je kunt een romcom draaien waarin Miller als model voor surrealistische kunstenaars poseert. Tot jaloezie van Man Ray, haar minnaar en mentor die haar mee de fotografiestiel leerde.

Het leven van Lee Miller leest als een script geschreven door een cineast die dol is op onverwachte plotwendingen. En op zelfbewuste vrouwen met korte bobcat-coupes en sublieme, surrealistisch ogende foto’s in solarisatie. Dat ook. Dat is de zowel door Ray als Miller vaak gebruikte techniek waarbij het film- of fotopapier kortstondig aan licht wordt blootgesteld, waardoor donkere gebieden licht lijken, en vice versa.

Die verrassende veelzijdigheid blijkt ook uit de expositie Lee Miller in print, nog tot 18 februari te zien in Het Depot te Rotterdam. De expo toont niet alleen haar werk in relatie tot de printmagazines waarin ze ruim een halve eeuw publiceerde, met vitrines vol opengeslagen bladen en foto’s aan de muur. De tentoonstelling illustreert vooral hoe haar eigenzinnige carrière parallel liep met tal van maatschappelijke ontwikkelingen in de twintigste eeuw, gaande van surrealisme, over feminisme tot fotojournalistiek.

Daarnaast heeft de expo ook aandacht voor mentale gezondheid. Miller – die de jobs van fotografe, model, moeder, foodie en oorlogscorrespondente combineerde – kwam immers niet zonder kleerscheuren uit de Tweede Wereldoorlog. Toen ze in het zog van de geallieerden door Duitsland trok, vond ze het haar missie om de gruwelen van de nazi’s vast te leggen. Maar toen ze daarna naar Londen terugkeerde – en daar op haar veertigste een zoontje kreeg – deden de schokkende beelden, die ze zowaar zelfs in Vogue wist te publiceren, haar in een diepe depressie sukkelen.

Nooit zou Miller – die vandaag vast de diagnose posttraumatische stress zou krijgen – nog dezelfde levenslust etaleren. Maar die mentale strijd weerhield haar er niet van om zichzelf artistiek heruit te vinden, dit keer zowaar als surrealistische kokkin. Samen met haar echtgenoot – kunstenaar Roland Penrose – opende ze een boerderij in Sussex, waar ze bijeenkomsten voor kunstenaars, schrijvers en intellectuelen organiseerden. Daar stond Miller bekend om haar culinaire kunsten en werd ze een succesvolle culinaire fotografe die haar smakelijke foto’s van schotels zelfs in Vogue gepubliceerd zag worden.

Het moge duidelijk zijn. Millers leven leent zich meer tot een kloek feuilleton dan tot een amper twee uur durende film. Want we hebben verschillende straffe anekdotes nog niet eens vermeld. Zoals die keer dat Picasso haar schoonheid trachtte vast te leggen in zijn kubistische stijl. Tenminste: tot la Miller de penseel uit zijn handen trok en zelf begon te schilderen. Of haar befaamde bezoek in 1945 aan de residentie van Adolf Hitler in München, waar ze een bad nam in de badkuip van de Führer en er zich ook in liet fotograferen, bij wijze van symbolische fuck you aan het adres van de nazi’s.

Het zijn feiten die van Miller een mythe maken als de eigenzinnige, onverschrokken vrouw die ze haar leven lang was, al bleef ze in eerste instantie, zo bewijst de expo in Rotterdam, een bijzonder begaafde fotografe. Benieuwd of Kate Winslet haar straks eer aandoet.