Jean Arp en Sophie Taeuber-Arp, de John en Yoko van de moderne kunst

Bozar pakt dit seizoen uit met een expo over Jean Arp en Sophie Taeuber-Arp, een van de opmerkelijkste kunstenaarsduo’s van de twintigste eeuw.

Patti Smith en Robert Mapplethorpe. Diego Rivera en Frida Kahlo. John Lennon en Yoko Ono. Misschien zijn Jean Arp en Sophie Taeuber-Arp iets minder berucht, maar ze verdienen ook een plek in dat lijstje. Ze leerden elkaar kennen op Arps tentoonstelling in Zürich in 1915. Jean Arp (ook bekend als Hans Arp) noemde die expo ‘het belangrijkste moment van zijn leven’. Dat was niet zozeer omdat hij er zijn eerste abstracte werken voorstelde, wel omdat hij er Sophie Taeuber ontmoette, met wie hij later trouwde en die zijn artistieke ontwikkeling enorm beïnvloedde.

Arp en Taeuber-Arp vonden elkaar in hun visie op kunst: ze hadden beiden al van jongs af aan zin voor vernieuwing. Jean Arp richtte in 1911 mee Der Moderne Bund op, een groep die tentoonstellingen van moderne kunst organiseerde. In 1916 stond hij (met Sophie Taeuber-Arp) mee aan de wieg van de dada-beweging en hij nam in 1925 deel aan de eerste tentoonstelling van de surrealisten in Parijs. Sophie Taeuber studeerde aan de Debschitz-school in München – in die tijd een van de meest revolutionaire instellingen van Duitsland – en imponeerde al snel met haar kleurrijke textielcreaties.

Maar het is ongetwijfeld samen dat ze de meeste impact hebben gehad. Hun atelierwoning in het Franse Clamart, die werd ontworpen door Sophie Taeuber-Arp, was een internationale ontmoetingsplaats voor kunstenaars en verzamelaars. Ze waren lid van kunstenaarsgroepen in Frankrijk en Zwitserland, en organiseerden tentoonstellingen in het buitenland om abstracte kunst te promoten.

Zoals wel vaker gebeurt bij mannelijke kunstenaars, is Jean Arp later het bekendst geworden. Toch kun je Sophie bezwaarlijk reduceren tot zijn muze. Ze werkten vaak samen, onder meer voor het interieur in een vleugel van het Aubette-gebouw in Straatsburg. Bij sommige van hun werken, zoals Sculpture conjugale (1937), is het zelfs onmogelijk om te zeggen wie wat deed. En ze beïnvloedden elkaar. Taeuber-Arp introduceerde Arp in de geometrische abstractie en in houtbewerking. Hij wijdde haar op zijn beurt in in de schilderkunst. Ze geloofden geen van beiden in een opdeling tussen hoge en lage, toegepaste en vrije kunst. Dans, tekenen, borduren, schilderen, poëzie, beeldhouwen: het was voor hen allemaal evenwaardig. Ze hielden er dan ook meerdere stielen op na. Taeuber-Arp was bijvoorbeeld een tijdje uitgever, redacteur en financieel directeur van het internationale kunsttijdschrift Plastique, dat eind jaren dertig verscheen.

Ze bleven samen tot Sophie Taeuber-Arp onverwacht overleed in 1943. Arp trok zich uit verdriet terug in een klooster en schreef prachtige gedichten voor haar. Ook die zijn te lezen in de expo in Bozar.