In memoriam: Eve Arnold, de fotografe van Marilyn Monroe

Eve Arnold, die als eerste vrouw deel uitmaakte van het prestigieuze Magnum, geniet wereldfaam door haar foto’s van Marilyn Monroe.

De eerste week van dit jaar overleed in Londen Eve Arnold (geboren Cohen), Amerikaanse van origine en in 1960 verkast naar de Britse hoofdstad. Alhoewel ze een topfotografe is geweest, het eerste vrouwelijk lid van het agentschap Magnum, is er in onze binnenlandse pers geen of nauwelijks aandacht aan haar besteed. En nochtans heeft ze beelden nagelaten die kunnen wedijveren met die van haar Magnumcollega’s.

Zoals zij opereerde ze over de hele wereld ondermeer in opdracht van Sunday Times Magazine. De oorlog in Vietnam miste ze, wat de art-director van de Sunday Times haar onder de neus wreef : Je bent niet snel genoeg, Eve. Maar ze was toch snel genoeg om in de jaren zeventig als een van de eerste westerse fotografen China binnen te komen.

Ze verbleef er, met tussenpozen, soms twee, soms drie maanden om aan een project te werken over het dagelijks leven in een land dat eigenlijk niemand kende. Ook in het verre Oosten en Afghanistan werkte ze.

Marilyn Monroe

Wat haar bijzonder interesseerde waren de menselijke attitudes, niet zozeer in de portretten die ze met tientallen maakte, maar ze zocht naar situaties waarin personen zich op een of andere manier manifesteerden. en waardoor hun persoonlijkheid aan de oppervlakte kwam. Ze ging daarbij heel discreet te werk en ze was respectvol en beleefd. Zo kreeg ze toegang tot soms onbereikbaren want, zo verklaarde ze ooit “Wanneer je voorzichtig bent met mensen en wanneer je hun privacy respecteert, laten ze je een deel van zichzelf zien en dat kan je dan gebruiken”.

Door die manier van werken volgde ze tien jaar lang Marilyn Monroe discreet, maar ook intiem. Beroemd is haar foto van de Amerikaanse actrice die in een damestoilet voor de spiegel staat. De fotografe staat achter haar en de kijker merkt nog net een tipje van Monroes’ slip. Om net dit soort kleine intieme momenten vast te leggen en het talent dat ze daar voor had vertelde ze in een gesprek met de BBC: “Je bent er om iets te observeren en je moet een goede reflex hebben. Als je dan iets ziet, grijp je het en dan moet het jou eveneens grijpen”.

Arnold beschreef Monroe als een uitzonderlijke vrouw: “Ze was zowel kwetsbaar als krachtig. Ze hield erg van de camera en zegde soms ‘Let’s make a Marilyn’. Dan liep ik over straat met haar, terwijl ze er bepaald slonzig uitzag, haar kapsel onverzorgd, een flodderige sweater. Maar dan plots, zomaar, rechte ze haar rug en werd ze ineens Marilyn Monroe”. In 1961 fotografeerde ze haar uitgebreid op de set van haar laatste film ‘The Misfits’. Daarna was het afgelopen.

Avonturen met filmsterren en provocateurs

Dat Arnold respectvol was, blijkt uit de volgende anekdote uit de jaren vijftig : Arnold werd toen gevraagd om een fotosessie te doen met de actrice Joan Crawford. Uit het relaas van de fotografe bleek dat de actrice stomdronken op de afgesproken plaats verscheen, ze kuste Arnold vol op de mond en wilde toen bloot op de foto. Uiteindelijk stemde de fotografe toe, maar gaf de negatieven.enkele dagen later aan de actrice. De foto’s zijn nooit gepubliceerd. “Ik denk dat ze me niet erg geholpen hadden, want ik had nog a long career in mind”.

Ze maakte ook portretten van Paul Newman, ElisabethTaylor, Margaret Thatcher en Malcolm X. Bij die laatste hoort volgend verhaal. Malcolm X was een van de leiders van de religieuze en politieke beweging Nation of Islam, die de suprematie van het zwarte ras voorstond. Arnold was altijd de enige blanke figuur op hun bijeenkomsten. Op een daarvan fotografeerde ze het bezoek van George Lincoln Rockwell, de leider van de Amerikaanse nazi’s.

In een interview uit 1996 met de BBC vertelde ze hoe Rockwell haar vanwege haar joodse afkomst bedreigde. “Hij zei dat hij een stuk zeep van me zou maken”. Bij een bezoek van de nazi aan Harlem werd ze achtervolgd door een vrouw die tegen haar riep: “Kill the white bitch, kill the white bitch.”

Op de vraag van een interviewster of ze dan geen angst had, antwoordde ze: “Angst kende ik eigenlijk op het moment zelf niet. Pas achteraf kon ik wel eens rillingen krijgen toen ik in het labo merkte dat er achteraan mijn vest schroeiplekken zaten van sigaretten die men op mijn rug had uitgedrukt. Wat me altijd heeft gedreven was nieuwsgierigheid. Zelfs angst was een deel van die nieuwsgierigheid, het hoorde bij mijn reactie op verschillende prikkels.”

Ze werkte zonder studio en maakte geen gebruik van extra verlichting. “Ik werkte op een manier waarbij ik mensen niet afschrikte door allerlei zware spullen mee te zeulen. Het was gewoon dat kleine zwarte doosje en ik.”

Erkenning

In 1980 ontving Eve Arnold de Lifetime Achievement Award van de Amerikaanse Vereniging van Tijdschriftenfotografen en in 1993 werd ze uitgeroepen tot “meesterfotograaf” door het International Center of Photography in New York. In Groot-Brittannië werd ze gedecoreerd met de “Order of the British Empire”. Ze ontving ook enkele eredoctoraten.

In de komende weken verschijnt het 261 pagina’s dikke boek ‘All about Eve’ met een overzicht van haar oeuvre. Arnold zelf zal het dus helaas niet meer kunnen inkijken.

Ludo Bekkers