‘Hoe lang zal die hernieuwde appreciatie voor de socioculturele sector standhouden?’

‘Het momentum voor verandering is alweer bijna voorbij’, vrezen Annelies Vereecke en Alexandra Meijer, communicatieverantwoordelijke en coördinator bij de kunsteducatieve organisatie WISPER. In een oproep aan de beleidsmakers en het brede publiek vragen ze om een langetermijnbeleid en meer solidariteit in niet-crisistijden.

Aan solidariteitsverhalen in tijden van corona geen gebrek. Sinds maart 2020 lijkt heel het land verbonden door – jawel – de zoektocht naar verbondenheid. Tegelijk kwam er een herwaardering voor de zogenaamde zachte sectoren op gang, niet in het minst omdat veel van die solidaire initiatieven juist daar tot stand kwamen. Maar hoe lang zal die hernieuwde appreciatie standhouden als er geen langetermijnbeleid en -financiering aan gekoppeld wordt?

You don’t know what you’ve got until it’s gone. Onderwijs, gezondheidszorg, cultuur: alledrie waren ze zodanig evident geworden dat ze steeds meer werden beschouwd in termen van kosten en steeds minder in termen van baten. Op den duur werden het bijna vervelende gewichten op de begroting waarbij hun cruciale maatschappelijke belang steeds vaker werd vergeten. De coronacrisis deed ons weer naar waarde schatten wat er écht toe doet in een samenleving. Dat we daarbij uitkwamen op sectoren die niet gedreven worden door economisch denken, is niet toevallig.

Als organisatie uit één van die sectoren werd WISPER van bij de start van de lockdown geconfronteerd met een duidelijke nood. In eerste instantie weerklonk die vanuit onze eigen achterban, maar het duurde niet lang voor ook daarbuiten steeds meer gelijkaardige stemmen opgingen. Allemaal met dezelfde boodschap: om niet ten onder te gaan aan deze crisis, hebben wij kunst, en de ontmoetingen die ermee gepaard gaan, nódig.

Om aan die hulproep te beantwoorden, besloten we om onmiddellijk alternatieve vormen van kunsteducatie op poten te zetten en die gratis aan te bieden. We engageerden ons bijkomend om ook onze freelance gastdocenten – bijna allemaal kunstenaars met een eigen artistieke praktijk, die volledig zonder inkomen dreigden te vallen – te blijven compenseren.

Bijna schoorvoetend deden we daarbij een oproep naar onze achterban. Daaraan werd massaal gevolg gegeven. Deelnemers stortten de terugbetaling van hun cursusgeld terug, medewerkers stonden hun maaltijdcheques en de bijpassing van lonen af, gastdocenten die minder financiële nood ervoeren, zagen af van verdere compensatie.

Onze schoorvoetende houding bleek dus uiteindelijk nergens voor nodig, maar heeft wel een duidelijk aanwijsbare oorzaak. In normale tijden is solidariteit allesbehalve evident en wordt samen cultuur beleven gezien als een niet-essentiële hobby, een vrijblijvende luxe. Er was een crisis voor nodig om mensen op grotere schaal te doen beseffen dat solidariteit en kunstbeleving wezenlijk zijn om een weerbare samenleving te vormen.

Dit is geen loftrompet op onze eigen praktijk. Dit is een voorbeeld – één van de vele – van wat samenhorigheid in crisistijden alleen al vermag. Beeldt u zich eens in wat er dan mogelijk is wanneer solidariteit op grote schaal en op lange termijn wordt toegepast, geruggensteund door de publieke opinie en een beleid dat de vele voordelen inziet van investering in de minder marktgerichte sectoren.

De socioculturele sector zwaait niet met termen als solidariteit en verbondenheid omdat ze haar maatschappelijke relevantie wil aantonen en zo haar hachje wil redden. Het is juist omgekeerd. Het streven naar een samenleving van verbonden, betrokken burgers ligt aan de basis van elke socioculturele organisatie. En kunst brengt op haar beurt nog meer solidariteit teweeg: het bezit de kracht om mensen samen te brengen, te inspireren en uit te dagen om anders te gaan denken en te kijken naar de wereld rondom zich.

Het momentum voor verandering is alweer bijna voorbij en het is bang afwachten of die herwaardering zich effectief zal verankeren. Toch is het zo belangrijk om hierin een kentering teweeg te brengen bij iedereen die deel uitmaakt van onze samenleving en haar mee vormgeeft.

Het is cruciaal om te blijven onthouden wat er tijdens de coronacrisis allemaal gebeurd is en in welke sectoren die opmerkelijke weerbaarheid zich heeft voorgedaan. Want het zijn die sectoren die een maatschappij ook in niet-crisistijden dragen en voortstuwen.

Waarde beleidsmakers, investeer in de sectoren die solidariteit genereren omdat ze door solidariteit gedreven worden: zorg, onderwijs en cultuur. Want solidariteit is op zijn krachtigst wanneer het wijdverbreid en in alle richtingen werkt. Dan creëert het een samenleving die bergen kan verzetten.