Ze stond als suffragette op de barricades. Maar ze was bovenal pionier van de kleurenfotografie. Herontdek de glanzende glamour van Madame Yevonde in de hernieuwde National Portrait Gallery.
Drie jaar lang bleven de deuren van de Londense National Portrait Gallery dicht voor renovatie, maar om van de heropening een event te maken lopen er sinds juni twee toptentoonstellingen tegelijk. Op het gelijkvloers is er de fraaie expo 1963-1964: Eyes of the Storm met nooit eerder vertoonde foto’s die ex-Beatle Paul McCartney maakte tijdens de beginjaren van de Fab Four. Maar visueel straffer en cultuurhistorisch zeker zo relevant is de retrospectieve die op de eerste verdieping aan de Britse fotografe Yevonde Middleton (1893-1975) gewijd is.
***
‘Wees origineel of sterf’, luidde haar martiale motto. Dat resulteerde in een portfolio vol knallende kleuren, glorieuze godinnen en surrealistische extravaganza. Haar foto’s ogen een eeuw na dato nog zo vief dat ze een poster van Chanel kunnen sieren – niet toevallig sponsor van de show. Net als haar tijdgenoot Cecil Beaton incarneerde Madame Yevonde – haar voornaam volstond – de theatrale geest van het interbellum, toen mode- en portretfotografie een hitsige tango met elkaar dansten en geen kostuum of attribuut te gek was. Het grote verschil tussen Beaton en Madame Yevonde: zij deed alles bij voorkeur in kleur én ze was een vrouw, dingen die allerminst evident waren. Toen toch.
Amper 21 was Yevonde toen ze in Londen haar studio opende, en zo slim was om zaakjes te doen met artiesten, acteurs en schrijvers. Daardoor kreeg ze opdrachten voor magazines als Tatler en Sketch en algauw was ze een van de meestgevraagde zwart-witportrettisten in en buiten Londen. Maar een revolutie ontketende ze pas echt toen ze begin jaren dertig overschakelde op kleur. Duizelingwekkend veel kleur.
Dat deed ze via Vivex, een proces waarbij je drie negatieve platen met kleurenfilters (in cyaan, magenta en geel) na elkaar belicht en die vervolgens afzonderlijk verwerkt en samen afdrukt om het volledige spectrum weet te geven. De resultaten waren spectaculair en zijn dat nog steeds, zeker in deze tentoonstelling, waarvoor de negatieven – de National Portrait Gallery verwierf er twee jaar geleden zo’n 2000 – opnieuw volgens het originele procedé met de hand werden afgedrukt.
Je ziet Vivian Leigh messcherp in profiel, alsof ze aan een still van Gone with the Wind is onttrokken, de filmklassieker waarin ze Scarlett O’Hara vertolkte. Je kunt het vlammende rode haar van actrice Joan Maude haast strelen en haar vermiljoenrode jurk in de plooi trekken. En er is een hele zaal gewijd aan de reeks Godesses uit 1935, waarin socialites poseren als godinnen uit de klassieke oudheid. Het zijn explosies van kleur, vol diepte, detail en zin voor compositie, alsof Yevonde toen al het hyperrealisme zag aankomen dat vanaf de jaren negentig en vogue raakte.
Wat de innoverende fotografe voor ogen had, was een ‘opstand van kleur’. En dan liefst een die de feminiene fantasie prikkelde. Ze maakte sensuele reportages voor jurken, juwelen en ondergoed. Maar dan met de zelfbewuste knipoog van de moderne vrouw die meer dan alleen mooi wilde zijn. Geen wonder dat haar explosieve kleurenfoto’s, die ‘serieuze’ artiesten afdeden als smakeloze sensatie, vlot hun weg vonden naar Women and Beauty en Modern Home, glossy’s die voor het eerst het vrouwelijke middenklassepubliek aanboorden.
***
Zelf was Yevonde afkomstig uit een bemiddelde drukkersfamilie, waardoor ze een goede opleiding genoot – ze studeerde zelfs even aan de Parijse Sorbonne. In 1910 sloot ze zich aan bij de suffragettes, de protofeministische beweging die voor vrouwenstemrecht streed. Haar hele zestigjarige carrière lang zouden vrouwenrechten steevast op de voorgrond blijven, maar nooit werd ze een prominente activiste. Een succescarrière uitbouwen vond ze een lepere methode om gendergelijkheid af te dwingen, dus ging ze eerst drie jaar in de leer bij portretfotografe Lallie Charles en startte ze zelf haar studio.
‘Ik begon met fotografie om mezelf onafhankelijk te maken’, staat op een museummuur als quote te lezen. Hoewel Yevonde’s foto’s voor hedendaagse ogen misschien wat elitair en gekunsteld ogen, bracht ze dat feministische ethos met verve in de praktijk. Ze schoot prachtportretten van George Bernard Shaw, John Gielgud en Paul Robeson, maar de meeste van haar modellen waren vrouwen: aristocrates, artiestes en andere dames die, net als de zelfbewuste Yevonde, aan de genderstereotypen ontsnapten. Kijk naar haar lumineuze foto’s van Margaret Sweeney of Judi Dench, naar haar mild ironische zelfportretten, of naar een van de 150 andere beelden waarmee ze de weg bereidde voor de moderne kleurenfotografie. Én voor vele vrouwelijke fotografen na haar.
Yevonde: Life and Colour
Tot 15.10, National Portrait Gallery, Londen, npg.org.uk
Madame Yevonde
Geboren op 5 januari 1893 in Londen als Yevonde Philone Cumbers.
Sluit zich in 1910 aan bij de Suffragettes.
Opent op haar 21e haar eigen studio en werkt zich al snel op tot een van de meestgevraagde mode- en societyfotografen van haar generatie.
Is begin jaren dertig de eerste Britse kunstfotografe die volop met kleur experimenteert.
In 1939 overlijdt haar echtgenoot, toneelauteur Edgar Middleton, waarna ze opnieuw voornamelijk in zwart-wit begint te werken.
Blijft een gerespecteerde fotografe tot aan haar dood in 1975.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
