De Vlaamse regering stopt niet alleen het nieuwbouwproject van 130 miljoen euro voor het Muhka, er is ook beslist om de collectie en de museale werking van het Antwerpse museum grotendeels over te hevelen naar Gent. De site van het Muhka zelf moet vervellen tot een nieuw kunstencentrum met internationale allure. Tegelijk wordt het Gentse SMAK een Vlaamse instelling. Dat is een van de meest opvallende hervormingen in de grondige hertekening van het Vlaamse museumlandschap van Vlaams minister van Cultuur Caroline Gennez (Vooruit).
De Vlaamse Gemeenschap heeft verschillende eigen musea, gaande van het KMSKA en Muhka tot Mu.ZEE, het Kasteel van Gaasbeek en het Roger Raveel Museum. Vlaams minister Gennez grijpt nu de meest recente beoordeling van de musea aan om het landschap grondig te hertekenen. ‘We kunnen beter. Plus est en nous’, was volgens Gennez de slotsom van die beoordelingen.
Centrale doel van de hele hervorming, die start in 2026 en afgerond moet zijn in 2028, is om de versnippering en onderlinge concurrentie te verminderen en de samenwerking en krachtenbundeling te versterken. ‘De Vlaamse musea mogen trots zijn op hun collecties. Maar om meer uit die collecties te halen en de ambities rond schaalvergroting en internationalisering waar te maken, is meer samenwerking nodig’, aldus Gennez. De hele oefening moet ook de toegankelijkheid van de collecties verbeteren.
Concreet zal er gewerkt worden rond drie clusters met per cluster een soort ‘baken’ of referentiepunt. Voor de cluster ‘schone kunsten’ wordt het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten (KMSKA) het centrale baken. Het KMSKA zal daarbij nauwer samenwerken met het Mechelse Museum Hof van Busleyden – door minister Gennez meteen met een knipoog bestempeld als het KMSKM- en het Kasteel van Gaasbeek die de cluster vervolledigen.
In de cluster ‘Hedendaagse en actuele kunsten’ vormt het Stedelijk Museum voor Actuele Kunst (SMAK) het centrale baken. Het Gentse museum wordt daarmee een Vlaamse instelling en moet het nieuwe Vlaamse museum voor hedendaagse en actuele kunsten worden. De collectie en de museale werking van het Antwerpse Muhka verhuizen grotendeels naar Gent, waar er ook al langer plannen zijn om de museuminfrastructuur voor het SMAK te vernieuwen en uit te breiden.
Op de huidige site van het Muhka moet een vernieuwd kunstencentrum komen met onder meer ruimte voor tentoonstellingen, lezingen en workshops. Het centrum moet volgens minister Gennez uitgroeien tot een ‘internationaal centrum voor beeldcultuur’.
In de derde cluster ‘Moderne kunst en Belgische meesters’ zal Mu.ZEE het referentiepunt worden. Mu.ZEE werkt al samen met twee partnerhuizen, het Peiremuzee uit Knokke en het Permekemuseum uit Jabbeke. Daar komen nu het Roger Raveel Museum uit Zulte en FeliX Art+Eco Museum uit Drogenbos bij.
Heel wat vragen staan nog wel open. Wat bijvoorbeeld met het personeel van het Muhka, zullen zij aan de slag kunnen blijven in het vernieuwde kunstencentrum? Wat met de samenvoeging van de collecties van het Muhka en het SMAK en de toekomst van de site in Gent? Zullen de referentiespelers per cluster (KMSKA, SMAK en Mu.ZEE) ook de middelen van de rechtstreekse partners beheren? Enzovoort. Allemaal vragen die volgens minister Gennez voorwerp zijn van het transitietraject dat tegen 2028 moet rond zijn.
Vrijdag raakte al bekend dat het vrijgekomen budget voor het schrappen van het Muhka-nieuwbouwproject – min de schadevergoeding die aan de architectenbureaus zal moeten betaald worden – zal terugvloeien naar cultuur en dan met name naar de Antwerpse cultuursector. Nu voegt de minister er nog aan toe dat een deel van de middelen ook zal gebruikt worden om de transitie in het museumlandschap mogelijk te maken.
Bruno Verbergt, directeur van Mu.ZEE, noemt de hele transitie een ‘synergie-oefening’ waarbij de musea door het bundelen van krachten ‘veel meer van elkaar kunnen leren’. KMSKA-directeur Carmen Willems ziet in de hele hervorming ook een kans om ‘de internationalisering naar een hoger niveau te tillen’. ‘We zeggen dat al jaren. We hebben wel fantastische collecties, maar we missen de slagkracht om internationaal te excelleren.’