‘Zadie Smith neemt je ernstig als lezer’: Annelies Beck over ‘Charlatan’

Annelies Beck is VRT-journaliste, schrijfster van onder meer Over het Kanaal en Toekomstkoorts en Zadie Smith-fan van het eerste uur.

Mocht er een zelfhulpgroep bestaan voor leesverslaafden, dan was Annelies Beck ongetwijfeld de voorzitter. ‘Ik kan niet zonder boeken, mijn hele huis ligt er vol mee en ik heb altijd een boek bij. Je weet nooit wanneer je onderweg wat tijd kunt doden. Vaak zijn dat dunne romans die in mijn handtas passen, maar ik heb ook typische bedboeken. Veelal detectiveromans, omdat die niet te veel concentratie vergen. Ian Rankin schrijft bijvoorbeeld de perfecte dommelboeken.’

Iedereen leeft tegenwoordig verkleefd met zijn telefoon. Kun jij dat vermaledijde apparaat aan de kant leggen?

Annelies Beck: Beroepshalve ben ik dikwijls met mijn smartphone bezig en die duivelse algoritmes weten precies hoe ze je aan het scherm moeten kluisteren. Maar boeken zijn voor mij het perfecte tegengif: ik word er zeer rustig van – de paradox van kalmerende concentratie, zo je wil – en je voedt er ook nog eens je geest mee.

Wat ligt er bovenaan je boekenstapel?

Beck: Ik ben nog aan het nagenieten van The Garden against Time van Olivia Laing. Ik mocht haar onlangs interviewen in Bozar en die ontmoeting zindert nog na. Ook De Schönwalds van Philipp Oehmke kan ik warm aanbevelen. En binnenkort spreek ik met Richard Powers, dus zijn nieuwe roman Vrij spel ligt zeker bovenaan.

Je bent ook voorzitter van de Zadie Smith-fanclub. Waarom ben je zo gefascineerd door haar werk?

Beck: Ik ben al fan sinds haar debuut White Teeth, misschien ook omdat we generatiegenoten zijn. Ik slijp graag mijn geest aan haar essays. Daarin zet ze zichzelf op het spel: ze vertrekt vanuit haar onwetenheid en is niet te beroerd om van mening te veranderen of haar eigen blinde vlekken onder de loep te nemen. Ze neemt je ernstig als lezer: haar boeken zijn eigenwijs zonder dat ze belerend overkomen. Smith is ook genereus naar collega’s toe. Ze zal het nooit nalaten om de loftrompet te steken over andere schrijvers of kunstenaars, en daarbij denkt ze vaak buiten het literaire kader. Als ze een tekst schrijft over Jordan Peele wil je meteen al zijn films bekijken. Haar essaybundels zijn een schatkist waarin je naar believen kunt graaien.

Charlatan was geen uitzondering, veronderstel ik?

Beck: Omdat ik zelf historische romans schrijf, weet ik hoe moeilijk het genre kan zijn. Smith moest haar vooroordelen tegenover het genre overwinnen, en met Charlatan is ze daar meesterlijk in geslaagd. Charlatan is schaamteloos dickensiaans, maar Smith heeft wel haar eigen, gemoderniseerde én geëmancipeerde versie bedacht. Het vergt moed om met zo’n historisch icoon in dialoog te treden, en haar lef loont: Charlatan daagt uit en sprankelt.

Heb je haar ooit geïnterviewd?

Beck: Men zegt wel eens dat je je helden nooit mag ontmoeten, maar als je Zadie Smith kunt spreken, zeg je geen nee. Het was een aangenaam gesprek, maar Smith heeft een moeilijke verhouding met de pers: ze ziet interviews als een noodzakelijke transactie – jij stelt vragen, ik geef antwoorden, maar we gaan geen beste vrienden worden. Toen ik haar interviewde naar aanleiding van haar roman Swing Time in 2016, was Donald Trump net voor de eerste keer tot president verkozen en daar wilde ze een hartig woordje over kwijt. Het zal wel geen toeval zijn dat de zwendelaar in Charlatan nogal wat trumpiaanse trekjes heeft. Ook dat maakt haar laatste roman zo geniaal: zonder forceren voegt ze hedendaagse laagjes toe aan een historisch verhaal. Ik zou uren kunnen doorbomen over Zadie Smith, zo veel talent, zo’n heldere pen, zo’n vertelkracht. Ik kan het niet genoeg beklemtonen: lees haar boeken.