Schrijverskoppel Nicci French: ‘Wij zijn één brein, met twee grote monden’

Niet alleen ligt sinds kort de 28e thriller van schrijversechtpaar Nicci French in de winkel, in de bioscoop kunt u ook naar de Vlaamse verfilming van hun allereerste boek, Het geheugenspel. ‘Jan Verheyen heeft de obstakels met brille omzeild.’

Kerst 1990. De sfeer aan de dis ten huize Salter ligt ver beneden het vriespunt. Moeder Charlotte is al een paar dagen vermist en haar kinderen zijn de wanhoop nabij. Vooral dochter Etty begrijpt er niets van – hoe kan haar moeder haar in de steek laten? Vader Alec daarentegen blijft onverstoorbaar: zijn vrouw is nogal eigenzinnig en de laatste tijd deed ze wel heel vriendelijk tegen dorpsgenoot Duncan. Niet dat Alec zelf een heilig boontje is – zijn affaires zijn vaste prik in het roddelcircuit. En dan wordt het lijk van Duncan gevonden. Een ongeluk? Zelfmoord uit verdriet om het verdwijnen van Charlotte? Of is er kwaad opzet in het spel?

Beide mysteries blijven onopgelost maar jaren later rakelen twee amateurspeurders de zaak weer op, zeer tegen de zin van de lokale bevolking én van de politie, die het dossier indertijd wel heel snel verticaal klasseerde. Komt de waarheid alsnog bovendrijven?

Heeft iemand Charlotte Salter gezien? is de ondertussen al achtentwintigste titel van het Britse schrijversduo Nicci Gerrard en Sean French. In 1997 debuteerden zij als Nicci French met Het geheugenspel, meteen een voltreffer: in de Lage Landen alleen al gingen er 325.000 exemplaren van over de toonbank.

Dat debuut heeft Jan Verheyen nu samen met zijn vrouw Lien Willaert bewerkt tot een langspeelfilm, met onder meer Anna Drijver en Vic De Wachter, die nu in de bioscoop draait. Gerrard en French, die Het geheugenspel vanzelfsprekend al eerder te zien kregen, zijn zeer te spreken over het resultaat. Het charmante echtpaar is, na een slopende tournee door Australië, op blitzbezoek in België en steekt de lof niet onder stoelen of banken: ‘Het was één grote déjà vu en een tijdelijke verjongingskuur: we waanden ons even weer dat jonge koppel dat zichzelf had uitgedaagd om samen een thriller te schrijven. Nooit met de bedoeling om het uit te geven, gewoon om te zien of het kon.’

Mannen plegen het merendeel van de misdaden en vrouwen zijn meestal het slachtoffer. Dat inzicht hadden we lang voor er sprake was van MeToo.’ Sean French

Nicci Gerrard: Misschien maar goed dat we jong en onbezonnen waren. Als je denkt dat Ikea-meubels in elkaar steken de ultieme relatietest is, dan moet je eens samen een thriller ineenboksen.

Het was overigens een fijn weerzien met onze personages. Natuurlijk heeft Jan Verheyen dingen aangepast, vooral uit financiële overwegingen. Wij kunnen zonder probleem massascènes en achtervolgingen neerpennen, een regisseur moet op de centen letten. Verheyen heeft zulke obstakels met brille omzeild.

Een opvallende parallel tussen Het geheugenspel en jullie jongste boek: de pater familias is andermaal een ontrouwe eikel.

Sean French: (lacht uitbundig) Opnieuw, inderdaad! Ik herinner me een kop van een oude recensie: ‘Zijn Nicci French mannenhaters?’ We torsen die reputatie maar ons oeuvre is geen strafbank voor toxische mannen. Zo is Duncan een brave ziel. Helaas geeft de werkelijkheid ons gelijk: mannen plegen het merendeel van de misdaden en vrouwen zijn meestal het slachtoffer. Dat inzicht hadden we lang voor er sprake was van MeToo. Die campagne heeft enkel de decennialange vrouwenhaat blootgelegd. Het is hemeltergend wat vrouwen al die jaren hebben moeten verdragen.

Gerrard: We kiezen bewust voor sterke vrouwelijke hoofdpersonages. Dat was in 1990 een stijlbreuk. Op dat moment was de hard-boiled detective in zwang, altijd met een mannelijke inspecteur in de hoofdrol, meestal een ruwe bolster die te veel dronk en graag buiten de lijntjes kleurde. In Het geheugenspel is de vaderfiguur ook nog eens een schrijver die we losjes gebaseerd hebben op Kingsley Amis, de gefêteerde machoauteur met een drankprobleem, een rits minnaressen en routineus wangedrag dat al te vaak met de mantel der liefde bedekt werd. We wilden breken met dat cliché én de onderliggende misogynie aan de kaak stellen.

Charlotte Salter speelt grotendeels in 1990. Ongetwijfeld geen toeval: de vooruitgang in forensische wetenschap en de opkomst van de smartphone verplichten thrillerauteurs bijna om hun verhalen in het verleden te situeren.

Gerrard: Die technische revoluties vergen inderdaad een nieuwe aanpak. Hoeveel horrorfilms heb je ondertussen niet gezien waarin personages tot hun wanhoop moeten vaststellen dat ze geen bereik hebben of dat hun batterij in ijltempo leegloopt? Het zijn kunstgrepen die ik liever vermijd. Temeer omdat de technologie ook razendsnel verandert. Ik herinner me nog MySpace en Napster, innovaties die ondertussen alweer hopeloos gedateerd zijn.

French: Heb je ooit All the President’s Men gezien, met Robert Redford en Dustin Hoffman? Fantastische film over het Watergateschandaal, maar de helft van de tijd zijn die journalisten bezig met namen opzoeken en archieven uitvlooien. Dat zou nu welgeteld vijf seconden duren. Stel je voor dat het internet toen al had bestaan, Nixon zou na een week al ontslag hebben moeten nemen.

Het mysterie rond Charlotte Salter trekt de aandacht van een paar amateurspeurders die de cold case nieuw leven inblazen. Heeft de politie jullie ooit gevraagd oude zaken met een fris oog te bekijken?

Gerrard: Dat zou een interessant experiment zijn. Zonder pochen durf ik te zeggen dat we onderhand een zekere expertise hebben opgebouwd. Tegelijk zijn we niet zo technisch onderlegd. Veel sporenonderzoek is tegenwoordig wetenschappelijk onderbouwd en daar blinken we niet in uit. Je hebt collega’s die in hun thrillers wel uitpakken met hun criminologische kennis, maar oeverloos jargon staat het verhaal vaak in de weg.

French: Ze zouden het beter wel doen. Veel slechter dan nu kan het bijna niet. De Met (de politie van Groot-Londen, die nationaal ook bevoegd is voor onder meet contraterrorisme, nvdr.) lijkt wel een vergaarbak voor idioten en criminelen. Niemand vertrouwt hen nog, zeker na de affaire-David Carrick, een agent die dit jaar veroordeeld werd tot levenslange opsluiting. Zeventien jaar lang had hij vrouwen aangerand en verkracht. En ondanks veelvuldige klachten en interne waarschuwingen hielden zijn oversten hem de hand boven het hoofd. Gruwelijk wat die man allemaal uitgespookt heeft. In 2021, ten tijde van covid, werd een vrouw verkracht en vermoord door nog een andere agent, Wayne Couzens. Hij had al eerder vrouwen en dragqueens lastiggevallen maar de klachten werden nooit ernstig genomen. Een regelrechte schande is het. We hebben geen hoge pet op van de Britse politiediensten. Als we hen in onze boeken als klungelaars neerzetten, zijn we nog te vriendelijk.

We zijn het onderhand gewend dat de ander in je zinnen zit te prutsen.’ Nicci Gerrard

Gerrard: Onlangs waren Sean en ik getuige van een overval. Niks dramatisch, een handtassendiefstal, maar ook zulke incidenten pakken je emotioneel. Na onze eerste getuigenverklaring kwam de politie nog eens lang om alles te dubbelchecken – misschien dat we ons ondertussen nieuwe details herinnerden. Op zich bewonderenswaardig, helemaal naar Suffolk rijden om een straatroof te onderzoeken. Tot ze bij ons waren. Ze stelden Sean een hele reeks vragen…

French: En toen ze op het punt stonden om weg te gaan, vroeg ik hen of ze mijn vrouw nog wilden verhoren.

Gerrard: Dat was blijkbaar niet nodig. Ook al stond ik er even dicht bij. Want ja, vrouwen zijn sowieso blind, of te dom om details te onthouden. Razend was ik. Het toont aan hoe diep de minachting voor vrouwen bij de politie ingebakken zit.

Hebben ze de dader gevat?

French: Geen idee. Ik was wel verbaasd over hoe weinig ik me van het voorval herinnerde. Die dief stond op een meter van mij en ik wist amper nog iets van hem. Terwijl ik meteen na de overval zeker was van mezelf: zet de dader in een line-up en ik haal hem er zo uit. Nu zou ik die uitspraak niet meer doen. Ons geheugen is notoir onbetrouwbaar.

In Het geheugenspel worden via therapie allerlei onderdrukte herinneringen naar boven gehaald. Die techniek is zeer omstreden.

Gerrard: Daar hebben we indertijd veel research naar gedaan. Het is een delicaat thema: mensen die zich in therapie plots aanrandingen en ontvoeringen herinneren, hoe ga je daarmee om? Enerzijds wil je naar de slachtoffers luisteren, anderzijds wil je vermijden dat mensen beschuldigd worden van gruwelijke feiten, gebaseerd op aangeprate herinneringen. De grens tussen geheugen en verbeelding blijkt flinterdun.

French: Iedereen kent het fenomeen. Je zit met jeugdvrienden op café en haalt oude anekdotes boven, zaken waarover je je schuldig voelt of waarvoor je je wilt verontschuldigen. Dan blijkt dat die vriend zich de feiten, als je ze zo nog kunt noemen, helemaal anders herinnert en totaal niet gekwetst of beledigd was. Dan liep je al die jaren met wroeging rond terwijl je niets mispeuterd hebt.

Jullie schreven een hele reeks boeken rond psychoanalytica Frieda Klein. Zo’n serie vergt een andere aanpak veronderstel ik?

Gerrard: In het begin van onze carrière hebben we gezworen om altijd aparte verhalen te schrijven maar we konden niet aan de lokroep van Frieda weerstaan. Ze was zo’n sterk personage, ook omdat ze buiten de gebruikelijke detectivewereld leeft. Ze wilde eigenlijk niet figureren in een misdaadverhaal, geen enkele van onze personages trouwens. Dat laatste is een constante: niemand wil met misdaad te maken krijgen, het overvalt je en via onze boeken willen we vooral de menselijke impact van criminele feiten laten zien. We wisten vooraf dat Klein acht delen zou krijgen en dat ze daarna van het toneel zou verdwijnen.

French: Reeksen zijn zeer onnatuurlijk. In de tweede Die Hard-film moet Bruce Willis tot zijn verbazing vaststellen dat hij opnieuw in een gijzeling is terechtgekomen. Hoe groot is die kans?

Jullie schrijven nu al decennia lang samen. Botst het nooit?

Gerrard: ‘Tussen ons? (lacht) Dikwijls, maar op de werkvloer zelden. We vertrouwen elkaar honderd procent. We zijn het onderhand gewend dat de ander in je zinnen zit te prutsen. Na al die jaren lijkt het wel of we één brein zijn geworden, zij het wel een met twee grote monden. We hebben elkaar plechtig beloofd om ermee te stoppen zodra het een sleur wordt.

French: Daar kan ik enkel ‘amen’ op zeggen.