Salman Rushdie keek al vaker de dood in de ogen, maar heeft nog altijd de energie in huis om te triomferen met de kortverhalen van De levensavond.
Het verhaal is genoegzaam bekend, maar omdat we de vrije meningsuiting in onze contreien net iets te vanzelfsprekend vinden, kan het geen kwaad om de gruwel te herhalen. Op 14 februari 1989 sprak de Iraanse ayatollah Khomeini een fatwa uit over de Indiase schrijver Salman Rushdie omdat die in zijn roman De Duivelsverzen de profeet Mohammed zou beledigd hebben. Het vergiftigd Valentijnsgeschenk zorgde ervoor dat Rushdie moest onderduiken; al datzelfde jaar mislukte een bomaanslag waarbij de dader ironisch genoeg zelf het leven liet. Rushdie kreeg onder meer onderdak bij Bono, en de heisa maakte van Rushdie een wereldster. Elke weldenkende mens had een exemplaar van De duivelsverzen op de salontafel liggen, waar het vaak hetzelfde lot onderging als Het verdriet van België: gekocht maar nooit uitgelezen.
Met de jaren sleet de dreiging. Rushdie verscheen weer wat vaker in het openbaar en bleef aan een hoog tempo publiceren en prijzen winnen. Maar op 12 augustus 2022 gebeurde het ondenkbare: tijdens een lezing in New York bestormde een geradicaliseerde moslim het podium – Rushdie kreeg vijftien messteken en verloor een oog. Tijdens het proces toonde de dader geen berouw: vlak voor de rechter hem een celstraf van 25 jaar oplegde, noemde hij Rushdie nog een bullebak.
Centrale zin: We zijn nu allemaal gladiatoren in het Colosseum van de Duim.
Rushdie liet zich niet uit het lood slaan. Na zijn wederopstanding publiceerde hij het indringende relaas Mes en nu ligt De levensavond in de rekken, een bundeling van novelles en kortverhalen waarmee Rushdie bewijst dat hij nog steeds in bloedvorm is.
Rushdie nadert de tachtig, en dan is het niet vreemd dat de dood een hoofdrol speelt in zijn teksten, maar van droefenis is weinig sprake. Elk verhaal bruist en sprankelt, en De levensavond is een mooie introductie tot zijn oeuvre. Zo leest ‘De muzikante van Kahani’ als een hervertelling van zijn roman De grond onder haar voeten, en begint de bundel met een subtiele verwijzing naar de gewraakte Duivelsverzen. Dat openingsverhaal, ‘In het zuiden’, start met een knaller van een zin en eindigt in een ontroerend schaduwspel – Rushdie etaleert hier met verbazend gemak zijn meesterschap.
Niet elk verhaal is gesneden koek. Het kafkaëske ‘Oklahoma’ vergt enig puzzelwerk; niet toevallig knipoogt Rushdie meermaals naar Jorge Luis Borges, de blinde Argentijnse schrijver met een voorliefde voor labyrinten. In het slotverhaal, ‘De oude man op de piazza’, krijgt de taal zelf een rol toebedeeld, met een babylonische spraakverwarring tot gevolg. Maar de inspanning loont, en op elke pagina maakt de oude schrijver taalpirouettes die je met verstomming achterlaten. Een diepe, nederige buiging voor meneer Rushdie.
