Hopelijk zal het boek ‘Zij Die Achterblijven’ politici wakker schudden

Zelden een urgenter boek gelezen
dan Zij Die Achterblijven.

In 2021 overleden 913 Vlamingen door zelfdoding. Dat komt neer op 2,5 doden per dag, en waarschijnlijk is dat onthutsende cijfer een zware onderschatting: in dat­zelfde jaar werden nog eens 521 sterf­gevallen ­genoteerd waarbij de ­intentie on­duidelijk was. Mannen blijven in deze de trieste koplopers. Ze plegen drie keer meer zelfmoord dan vrouwen, maar die laatsten zijn aan een inhaalbeweging bezig – noem het een droeve vorm van emancipatie. Bij ­jongeren tot veertig jaar blijkt suïcide zelfs de ­belangrijkste doodsoorzaak.

Dat zijn alarmerende cijfers. Je zou grootse preventie­campagnes verwachten, maar wie twijfelt aan het ­leven, kan eigen­lijk enkel bij de Zelfmoordlijn ­terecht. Daar werken nobele vrijwilligers die mensen met donkere gedachten te woord staan – je vindt het nummer onder­aan, bel hen als je met zelfmoordgedachten kampt, bel! – maar de ­diepere oorzaken van ­deze epidemie kunnen enkel worden ­opgelost door breed in te zetten op mentaal welzijn. En daar wringt het schoentje: de wachtlijsten voor psychische zorg zijn ellenlang, en de ­financiële en emotionele drempel blijft hoog.

Politici en beleidsmakers zouden verplicht Zij die achterblijven ­moeten ­lezen. Daarin brengt de ­Italiaanse ­auteur Matteo Bianchi verslag uit van het hartverscheurende leed dat hij decennialang meesleepte nadat zijn ­levenspartner S. zelfmoord had ­gepleegd.

Drie maanden na hun relatiebreuk komt Matteo thuis in zijn appartement. In het donker botst hij tegen iets plomps aan, iets dat wiebelt en koud aanvoelt. Wanneer hij het licht aanknipt, ziet hij de liefde van zijn leven hangen, de man met wie hij zeven jaar lang gelukkig was. Een gruwelijk ­detail: naast de deur, binnen voet­bereik, staat een pak mineraal­water, zes kloeke ­flessen waar je slechts je teen op hoeft te zetten om aan het wurgkoord te ontsnappen – S. was vastberaden.

Het duurde meer dan twintig jaar voor Bianchi erin slaagde om zijn ­gedachten en gevoelens neer te pennen, en het resultaat scheurt je ziel aan stukken. In korte hoofdstukken beschrijft hij de schaamte, de schuldgevoelens, de woede, het immense verdriet. De frustratie ook: net als ­Vlaanderen investeert Italië amper in zelfmoord­preventie én er blijkt ­amper opvang voor de nabestaanden. ­Bianchi reist heel ­Italië en zelfs Zwitserland af, op zoek naar ­gepaste psychische hulp. Van armoe gaat hij zelfs bij waarzeggers en mediums langs. Pagina’s lang weerklinkt zijn noodkreet, nergens krijgt hij gehoor.

Zelden heb ik een urgenter boek gelezen. Regelmatig moest ik in tranen van de bladzijden wegstappen, ook omdat de treurnis prachtig op papier is gezet: Bianchi brengt net als Orpheus al zijn talent in stelling om zijn geliefde weer tot leven te wekken. Tevergeefs natuurlijk, maar dit meesterwerk, hoe schrijnend ook, zal veel ontredderde zielen troost bieden en hopelijk politici wakker schudden. Het is hoogdringend.