TikTok heeft van lezen weer een statussymbool gemaakt onder jongeren. Maar slechts een beperkte selectie van boeken lijkt het goed te doen op het platform. Hoe maak je het op BookTok?
Wat als alle sociale verplichtingen zouden wegvallen, en lezers plots zeeën van tijd hebben? Dankzij de pandemie weten we wat er dan gebeurt: dan krijg je BookTok. Met die hashtag delen (jonge) gebruikers massaal boekrecensies in de vorm van korte video’s. Op BookTok kan elke lezer zich voor enkele seconden transformeren in literair criticus. En dan nog wel eentje met impact: wat begon als een hashtag is inmiddels uitgegroeid tot een volwaardige online lezerscommunity. In een paar jaar tijd is het platform erin geslaagd om literatuur vanonder een dikke laag stof te halen en toegankelijk te maken voor iedereen. Dat een socialemedia-app hiertoe in staat was, kon niemand voorspellen. En al helemaal niet bij een generatie die voortdurend een schermverslaving verweten wordt.
Een van de bekendste bookfluencers in Vlaanderen is Shania Gooris (24), dochter van. Deze maand kwam het vijfde seizoen van de MNM-podcast Read This! uit, waarin Gooris samen met haar redacteur Ella en BookTokker en auteur Yasmine Van Den Meersch (26) de populairste titels op TikTok doorspit. Op het account @thebookishyasmine, dat intussen al meer dan 12.000 volgers telt, deelt Van Den Meersch boekrecensies en vlogs over alles wat met lezen te maken heeft: van video’s over haar leesroutine tot vlogs van haar werk bij Standaard Boekhandel.
Ook in de boekenapp Goodreads pronken lijstjes met populaire BookTokromans. Maar het blijft niet bij apps en podcasts. Veel boekhandels hebben nu een aparte afdeling met populaire BookToktitels. Zo sprong Standaard Boekhandel twee jaar geleden ook op de kar. De vestiging in Geraardsbergen organiseerde vorige zomer al haar zesde BookTok-event, waar Yasmine Van Den Meersch en collega-BookTokker Jonas De Backer (@theboyreadsbooks) hun debuut, The Season Trials, kwamen signeren.
Romantasy en feelgood
BookTok krijgt jongeren met hun neus in de boeken en heeft tot een boost geleid in de youngadultmarkt. Maar de romans die op het platform verschijnen, vertonen heel wat gelijkenissen. De genres die op BookTok passeren, beperken zich voornamelijk tot romance en fantasy, en dan nog liefst gecombineerd: romantasy. In dit hybride genre krijgen – vaak – vrijgevochten vrouwelijke personages een queeste in een magisch koninkrijk met feeën en/of draken op hun bord. Voeg daar nog een vurige liefdesverhouding aan toe, en de romantasy is geboren. En als romans eenmaal door het algoritme worden opgepikt, worden ze natuurlijk alleen maar populairder.
Auteurs die het goed doen in het genre zijn onder anderen Rebecca Yarros, bekend van de The Empyrean-reeks, waarin een jonge vrouw haar comfortabele leven als archivaris moet inruilen om drakenrijder te worden. Onyx Storm, het laatste deel in de reeks, haalde in januari nog het nieuws omdat lezers ’s nachts in de rij stonden bij de boekenwinkel om een kopij te bemachtigen tijdens de ‘midnight release’. Ook de reeks A Court of Thorns and Roses van Sarah J. Maas, bekend om zijn stomende affaires tussen feeën en stervelingen, haalt steevast de bestsellerlijsten.
Andere genres die op TikTok aan bod komen, zijn voornamelijk luchtige feelgoodboeken en coming-of-age-romances. In die genres zijn het dan weer Ali Hazelwood en Colleen Hoover die de kroon spannen. Hoovers bestseller It Ends with Us werd vorig jaar nog verfilmd met Blake Lively en Justin Baldoni in de hoofdrollen – de film kreeg vooral media-aandacht door een conflict tussen de acteurs.
Maria Postema, auteur en vertaler van youngadultboeken, ziet ook kansen. ‘Enerzijds is er een homogenisering aan de gang en wil iedereen Onyx Storm van Rebecca Yarros lezen’, zegt de vertaler. ‘Maar tegelijkertijd zie ik ook dat BookTok verrassende titels een nieuw leven inblaast. Zo zijn BookTokkers op een bepaald moment The Secret History van Donna Tartt en romans van Sally Rooney gaan aanraden. Een paar jaar geleden hadden we nooit kunnen denken dat een socialemedia-app literatuur zou stimuleren. Ik denk dat het meer oplevert dan we soms denken.’
Vlaamse literatuur blijft offline
Het valt wel op dat er voornamelijk Angelsaksische auteurs voorbijkomen. Ook Vlaamse bookfluencers grijpen eerder naar literatuur met het Engels als brontaal. Vé Bobelyn, algemeen directeur van uitgeversgroep VBK België (met fondsen als Atlas Contact, Ambo Anthos en Van Dale in portefeuille) ziet de verkoop van Engelstalige boeken jaarlijks stijgen. BookTok speelt daar volgens haar een rol in, maar ze is voorzichtig om conclusies te trekken: ‘We bekijken vanuit de Groep Algemene Uitgevers (GAU, een belangengroep van Nederlandstalige uitgevers, nvdr.) hoe de trend van BookTok evolueert. We moeten eerst onderzoeken of het om een tijdelijke hype gaat en wat de impact van het platform juist is. Daarna kunnen we bekijken hoe we er met de Vlaamse markt op kunnen reageren.’
Onder invloed van het internet is het niveau van het Engels bij jongeren er enorm op vooruitgegaan in vergelijking met vorige generaties. Vlaamse youngadultauteurs kiezen er soms zelfs voor om rechtstreeks in het Engels te schrijven. Ook Yasmine Van Den Meersch en Jonas De Backer kozen voor een Engelstalige romantasy, die ze pas nadien naar het Nederlands vertaalden: ‘Het is een genre dat we zelf voornamelijk lezen in het Engels. Daarom voelde het voor ons natuurlijker aan om in het Engels te schrijven. Maar de uitgeverij kwam met de vraag om het ook te vertalen. We vonden het zelf ook belangrijk om de Nederlandstalige markt niet in de kou te laten staan.’
Ook lezers kiezen er vaker voor om rechtstreeks in de brontaal te lezen. Hierdoor komt de rol van vertalers onder druk te staan. ‘Ik maak me zeker zorgen over de enorme hype van Angelsaksische boeken. We kunnen er niet omheen dat de afzetmarkt voor Nederlandstalige uitgevers van young adult kleiner wordt,’ zegt literair vertaler, Maria Postema, ‘maar ik zie inmiddels ook een tegenbeweging van lezers die meer voor het Nederlands kiezen, en ook voor vertalingen, omdat die het mogelijk maken om alle nuances mee te krijgen.’
Bovendien is de vertaler hoopvol over de nieuwe leeshype. ‘BookTok heeft jonge mensen weer aan het lezen gekregen. Weg van alle prikkels en telefoons. Dat vind ik het belangrijkste. De rest volgt daarna wel. Eens ze de leeskriebel te pakken hebben, willen ze hoogstwaarschijnlijk van meer proeven dan alleen romance of young adult’, zegt Postema.
Een slechte ervaring met Harry Mulisch
Op dit moment komen Vlaamse auteurs nauwelijks aan bod op BookTok. Het is graven naar enkele verdwaalde video’s over een bestseller van Lize Spit of Zita Theunynck. Paula Heeger (29) uit Leeuwarden is zelf auteur van de feelgoodroman Volgeboekt en eigenaar van het populaire BookTokaccount @paulaleest. Ze maakt er een erezaak van om op haar account vooral literatuur van Nederlandse of Vlaamse oorsprong aan te bevelen. ‘Ik vind het belangrijk om te laten zien dat er veel goede Nederlandse en Vlaamse romans zijn. Er is een soort misvatting op TikTok dat alleen Engelstalige boeken de moeite waard zijn. Ook Nederlandstalige auteurs verdienen het om ontdekt te worden’, zegt ze. Op haar account passeren zowel queer romanceboeken van Wouter Rozema als meer klassieke literatuur, zoals De Wetten van Connie Palmen en het poëtische Diepdiepblauw van Nikki Dekker. Maar ook Lize Spit verscheen in haar online recensies met Autobiografie van mijn lichaam.
En: Heegers content slaat aan. Op haar video’s met boekentips voor leeslijsten op school krijgt ze veel positieve reacties. ‘Er mag meer Nederlands gelezen worden van mij. En dat mag ook op TikTok verschijnen’, vindt ze. Volgens haar ligt de oorzaak van de beperkte interesse van jongeren in Nederlandstalige romans bij het onderwijs: ‘Velen hebben een afkeer van Nederlandse boeken omdat ze die associëren met saaie, verplichte literatuur op school, die volgens hen enkel is geschreven door oude, witte mannen als Harry Mulisch. Maar literatuur is veel meer dan dat. Het is jammer dat sommigen nooit meer naar Nederlandse boeken grijpen door enkele slechte ervaringen.’
Paula Heeger is ook een van de tien bookfluencers die op het account @boektokkers tegen betaling content maakt voor uitgevers van Nederlandse boeken en vertalingen. Het platform telt intussen al bijna 17.000 volgers. Maar bookfluencers die literatuur van Vlaamse bodem bespreken, blijven voorlopig moeilijk te vinden. ‘Vlaanderen komt altijd wat later dan Nederland’, zegt Vé Bobelyn. Maar we zien dat bookfluencers in Nederland een grote impact hebben gehad op het boekenvak. Ze hebben de verkoop van Nederlandstalige young adult gestimuleerd.’
Het is wachten op een Vlaamse bookfluencer die nieuw (en oud) Vlaams talent in de kijker durft te zetten.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier