Wie is Aleksandr Doegin? Een gevaarlijke filosoof met een voetje in het Kremlin of toch eerder een maloot die zichzelf te serieus neemt? Victor Kal hield hem tegen het licht.
‘Poetins Raspoetin’ wordt hij wel eens genoemd en met zijn lange grijzende baard en indringende blik heeft hij ook wel iets van hem. Om over zijn ideeën nog maar te zwijgen: de bolsjewistisch-fascistische Aleksandr Doegin is zo’n vreemde en esoterische stem in het geopolitieke koor dat iedereen naar hem wil luisteren, en dan vooral wij hier in het Westen. Vandaar wellicht Victor Kals Poetins filosoof, een indringend portret van het denken van deze in 1962 geboren zoon van een officier actief in de militaire inlichtingendienst van de Sovjet-Unie.
Alleen in de permanente oorlog zou Rusland zijn ware grootheid kunnen bereiken, schreef Aleksandr Doegin in een van zijn boeken.
Doegin is een traditionalist, schrijft Kal, die zich verzet tegen het idee van de westerse liberale samenleving. Democratie leidt alleen maar tot een verweesd om zich heen kijkende enkeling die op nihilistische wijze van de ene mode naar de andere gril huppelt en ook op moreel vlak van een innerlijke leegte blijk geeft. Ieder idealisme of gevoel van traditie is hem vreemd. In een vlaag van postmodern imperialisme poneert het Westen die enkeling ook nog eens als de toekomst voor de hele wereld, gaat Doegin verder, terwijl de westerse cultuur maar een van de vele is. Zo is er ook de Euraziatische, met als middelpunt – u voelde het al komen – Moskou, die tegenover de liberale leeghoofdigheid de aristocratische traditie plaatst, waarbij de enkeling niet bestaat omdat alleen de gemeenschap telt. Fascisme, noemde een jonge Doegin zijn alternatief voor het door oligarchen gerunde Rusland van de jaren 1990, waarbij hij waarden als eer, waardigheid, moed en heroïek naar voren schoof en met een vlag begon te zwaaien die verdacht veel op die van de nazi’s leek, maar dan met een hamer en sikkel in het centrum in de plaats van een swastika. Alleen in de permanente oorlog zou Rusland zijn ware grootheid kunnen bereiken, schreef Doegin in een van zijn boeken, en tussen neus en lippen voegde hij er later in interviews aan toe dat het land in 2014 de kans heeft gemist om voor eens en altijd komaf te maken met Oekraïne.
Kal publiceerde eerder over Emmanuel Levinas en Baruch Spinoza en valt hier soms wel wat in herhaling en draaft al te lang door over het esoterisme. Maar hij geeft niet alleen een portret van Doegins denken, hij spit dat ook netjes onder, onder meer door erop te wijzen dat die goede Aleksandr misschien wel hoog oploopt met Heidegger, maar jammer genoeg weinig van diens filosofie heeft begrepen. Als een verwend kind dat zijn zin niet krijgt, zo zet hij uiteindelijk Doegin neer, die Poetin een paar maanden geleden vergeleek met Gorbatsjov, wat in Rusland echt geen compliment is. En Raspoetin? Daarvoor is Poetin te veel een nuchtere KGB’er.
