‘In het oosten censureert de staat de informatie, hier doen we het gewoon zelf’

Paul Baeten is schrijver van romans en tv-reeksen – Twee zomers is momenteel te zien op Eén. Elke week bijt hij zich hier vast in maatschappij en popcultuur.

Dankzij drie mannen wist ik op mijn zestiende wat ik wilde doen met mijn leven. Hun namen waren Fjodor Dostojevski, Leo Tolstoj en Ivan Toergenjev, drie zware kanonnen uit de Russische literatuur. Hun werk gaat over liefde, familie, economie, psychologie, gerechtigheid en geweten. Of anders gezegd: over de fundamenten van de menselijke geest en hetgeen wij vaak samenvatten als ‘het leven’. Tot vandaag behoort hun werk tot het allerbeste wat ooit werd geschreven.

Zou het toeval zijn dat deze wonderbaarlijke eeuw in de literaire geschiedenis net samenviel met een periode van vrijheid en experiment? Tot de eeuw voordien wogen de tsaren namelijk zwaar op een strenge censuur en al vroeg in de twintigste eeuw kwam de censuur van het Sovjetrijk opzetten. Met andere woorden, er was ruimte voor rijke en vernieuwende ideeën. Mensen met afwijkende visies werden niet afgestraft of opgesloten. En zo konden romans geschreven worden die de basis legden voor alles wat zou volgen.

Het is minstens bitter dat uitgerekend een groepje andere Russische mannen al deze vruchtbare vrijheden twee eeuwen later in vraag stelt. Zo zie je maar hoe het voortschrijden van de tijd lang niet altijd betekent dat de evoluties de goede kant opgaan.

Maar dat is geen nieuws. Dat er heel wat landen zijn die achterwaarts terugkeren naar totalitaire regimes, weten we al lang, en dat de gevolgen daarvan wegen op pers, individu, gerecht en economie, dat wisten we ook al.

Want ja, landen als China en Rusland ‘laten mensen verdwijnen’. Pers wordt er gemanipuleerd, informatie beknot. En tussen Moskou en Parijs kies ik elke dag van mijn leven Parijs, maar toch moeten we durven te vragen: wat doen wij? Op welke plek zijn wij aanbeland? We muten woorden die we niet willen horen, we cancellen mensen die er volgens ons foute ideeën op na houden, als we iets niet leuk vinden veroordelen we het tot ’toxisch’, we gebruiken mediaplatformen die ons via logaritmes alleen voeden wat we lekker vinden.

In het oosten censureert de staat de informatie, hier doen we het gewoon zelf.

Het einde van elk groot rijk wordt voorafgegaan door mentale decadentie en zelfobsessie, en dat is vandaag realiteit in het westen. We waanden ons onaantastbaar. Alsof Europa losstaat van de wereld. We vergaten dat dit kleine lapje grond, met al die kerkjes en veilige huisjes en volle supermarkten, een uitzondering is op deze gigantische regel: het leven is gevaarlijk, onzeker, onbetrouwbaar en een mensenleven is geen zak waard. Het pijnlijkste aan deze oorlog voor 97 procent van de westerlingen is tot op heden het besef dat ze niet bijzonder zijn.

Ik hoop in deze dagen net als iedereen dat wij en onze kinderen een periode van ongeziene dreiging en existentiële angsten zo snel en zo goed mogelijk doorkomen. Ik bid tot mijn heidense god voor de mensen in Oekraïne. Maar wanneer dit allemaal voorbij is, laten we dan niet vergeten dat we hoe dan ook tonnen werk aan de winkel hebben. De decadentie heeft lang genoeg geduurd. Plus est en nous. Goede moed.