Amper 31 is ze, en toch kan het Noorse wonderkind Maria Navarro Skaranger al een indrukwekkend literair cv voorleggen.
Sinds haar debuut Alle utlendinger har lukka gardiner – verfilmd door Ingvild Søderlind – kaapte ze zowat alle Noorse literatuurprijzen weg, en in 2020 won ze de EU Literatuurprijs voor haar roman Bok om Sorg, een relaas van een tragische zelfmoord.
Met haar derde roman Emily Forever dendert ze nu ook het Nederlands taalgebied binnen. Daarin volgt een weifelende verteller het prille leven van Emily, een kassierster die ongewenst zwanger is geraakt van Pablo, een kruimeldief en nietsnut die meteen na de positieve zwangerschapstest zijn biezen pakt. Emily blijft alleen achter in haar krappe flat, zonder hulp, en verzinkt in lethargie terwijl haar buik dag na dag groeit. Op zich geen origineel uitgangspunt, maar Skaranger bedient zich van een unieke vertelstem en Emily Forever leest als een vlijmende kritiek op een harde klassenmaatschappij die kwetsbare mensen aan hun lot overlaat.
‘Ik kom zelf uit de lagere klasse’, vertelt Skavanger vanuit haar schrijverskast – letterlijk – in Oslo. ‘Als kind van een alleenstaande moeder was het vaak krabbelen op het eind van de maand, en in mijn tienerjaren kluste ik bij in de supermarkt om het gezinsbudget op te krikken. De soberheid zit in mijn lijf ingebakken. Zo zijn we net verhuisd en heb ik mijn schrijftafel in een kast geïnstalleerd. Wie heeft ramen nodig? Dat is overbodige luxe.’
Noorwegen is nochtans een welvarend land. Dankzij de oliebronnen heeft Noorwegen een enorme rijkdom verzameld die iedereen ten goede komt, toch?
Maria Navarro Skaranger: Dat klopt helaas niet. Zeker in Oslo heb je een strikte tweedeling tussen zeer rijke mensen en een bijna vergeten deel van de bevolking dat op de rand van armoede balanceert. Zelf ben ik dankzij de literatuur ontsnapt aan de maandelijkse angst voor onverwachte rekeningen, maar opgroeien in de lagere klasse laat wel zijn sporen na.
‘Hebben we niet al genoeg boeken over piekerende auteurs die het lastig vinden om zich staande te houden?’
Waarom heb je voor die aparte vertelstem van Emily gekozen?
Skaranger: Ik hou van onzekere vertellers. Clarice Lispector maakt er ook graag gebruik van; een verteller die met tegenzin een verhaal brengt, of inbreekt in de tekst, of een personage openlijk vies vindt. Emily is nogal inert, ze blijft bij de pakken neerzitten, en ik wilde haar dikwijls een schop onder de kont verkopen. Haar sloomheid weerspiegelt echter haar kansarmoede: ze heeft niet veel opties en leeft van dag tot dag. Haar beslissing om het kind te houden is een van de weinige vrije keuzes die ze kan maken, en dan nog heeft ze schrik dat kinderwelzijn haar baby zal afpakken.
Emily’s taal is schraal. Dat lijkt me wel een uitdaging als auteur.
Skaranger: Emily heeft inderdaad geen rijke woordenschat, nog iets wat de kloof met de rijkere klassen vergroot: als je geen gemeenschappelijke taal hebt, wordt er niet naar je geluisterd. Toch is het fijn om jezelf te beperken. Emily is geen intellectueel, laat staan een schrijver of een lezer, maar hebben we niet al genoeg boeken gepubliceerd over piekerende auteurs die het lastig vinden om zich staande te houden in de middenklasse? Het vergt wat moeite om een schuchter personage een stem te geven, maar Emily verdient het om gehoord te worden. We hebben haar en haar lotgenoten genoeg genegeerd.
