‘De details’ van Ia Genberg is een subtiele ode aan de mensen die uit ons leven glijden

De Zweedse Ia Genberg brengt een ode aan verloren vrienden. Haar portretten lezen als spiegels.

Een vrouw valt ten prooi aan hevige koorts. Ergens tussen het ijlen en de verhitte werkelijkheid in begint ze te mijmeren over mensen die uit haar leven zijn verdwenen maar ooit levensbelangrijk waren. Haar vrienden Johanna en Niki bijvoorbeeld, die ze tegenwoordig niet meer hoort of ziet. Mensen komen en gaan, glijden levens in en uit. Soms zijn ze niet meer dan een vale vlek op het behang van je brein. Maar de vrouw wil zich niet neerleggen bij de vergankelijkheid en besluit die verloren zielen weer tot leven te wekken in vier indringende portretten.

Johanna, haar oude minnares, ziet ze eigenlijk wel nog, op televisie. Na hun relatie is zij beroemd geworden, een persoonlijkheid die sporadisch de covers van de roddelblaadjes siert. Oude vrienden spreken haar soms aan: ‘Had jij niet ooit een dingetje met die Johanna, die mooie presentatrice van op tv?’ Dan wuift de vrouw de affaire weg, als Petrus die Jezus verloochent, maar niet om haar eigen vel te redden: ze weet dat de toehoorders naar sappige roddels hengelen en vanuit de luwte wil ze Johanna beschermen tegen kwijlende aasgieren, ook al was hun relatie gedoemd. De vrouw bewaart hun liefde onder een stolp en streelt met woorden het glas. Haar hommage aan Johanna ontroert.

Iedereen weet dat de dood komt, maar weinigen die hun levende handen bekijken staan erbij stil dat die op een dag tot kamertemperatuur zullen afkoelen.

Maar Niki is van de planeet verdwenen – best een huzarenstukje in tijden van sociale media. Die vrolijke losbol steunde de vrouw, die in haar jonge jaren van job naar job laveerde en ondertussen een schrijverscarrière probeerde uit te bouwen. Dat ging gepaard met lange dagen naar wit papier staren en prullenmanden vol verfrommelde kladjes, maar Niki bleef in haar geloven. Mits ze de chaos kon verdragen – Niki was een enorme sloddervos – mocht de vrouw gratis bij haar inwonen. Niki had rijke ouders, die ze haatte maar van wie ze wel geld aanvaardde.

Niki was ook labiel. Op een dag verdween ze richting Ierland, een man achterna, en haar ouders contacteerden de vrouw: of zij hun dochter niet kon opsporen? Alle kosten werden vanzelfsprekend rijkelijk vergoed. De speurtocht betekende meteen ook het einde van de vriendschap. Niki wilde niet gevonden worden en jaren later probeert de vrouw haar met taal terug tot leven te wekken. Wat is er van Niki geworden?

De Zweedse schrijfster Ia Genberg blinkt kleine details op tot glanzende taalparels. Haar odes aan oude vrienden lezen bedrieglijk als een kralenketting van anekdotes, maar net omdat Genberg zo subtiel te werk gaat, vormen ze een spiegel voor de lezer. In de schittering herken je jezelf: iedereen heeft wel een vriendschap laten verwateren, iedereen verliest wel eens iemand uit het oog.

Met een proustiaanse inspanning reanimeert Genberg het verleden. Zorgvuldig schetst ze portretten van doodgewone mensen, en hoewel ze niet allemaal overleden zijn, lezen haar odes als mausolea van taal. De details is een subtiel meesterwerk en een oproep om verloren vrienden de hand te reiken.