Carsten Höllers frivole spellenencyclopedie ‘Spielebuch’ leest als een ode aan het surrealisme

Of u Spielebuch een fijn boek zult vinden, hangt af van uw speelse gemoed.

In 1992 zat de Duitse kunstenaar Carsten Höller zich na de opening van zijn expositie in Marseille aan de feestdis stierlijk te vervelen. Om de gewichtige saaiheid te doorbreken, bedacht hij met zijn naaste tafelgenoten een spel: hun gesprekken zouden vanaf nu in vraagvorm gevoerd worden. De ultieme vraag was: hoe lang zou het duren voor de andere, onwetende gasten het op hun heupen zouden krijgen?

Het irritante taalspelletje bleek de aanleiding voor Spielebuch, een compendium waarin Höller dertig jaar lang allerlei menselijke spielereien verzamelde. De enige voorwaarde om opgenomen te worden in de frivole encyclopedie: de spellen moeten zonder attributen – dobbelstenen, kaarten, pionnen, papier … – speelbaar zijn. In Spielebuch, nu door Taschen in een luxueuze hardcover uitgegeven, rangschikt Höller de activiteiten volgens het aantal spelers, en elke opdracht wordt geïllustreerd met een kunstwerk.

Het kloeke boekwerk leest als een ode aan het surrealisme. Höllers installaties zijn zelf vaak speels, getuige de glijbanen die hij in Tate Modern optuigde tot plezier van de volwassen museumbezoekers. Spielebuch past perfect in zijn interactieve kunst: bladeren mag, uitvoeren is beter.

Sommige spelletjes zijn bedrieglijk eenvoudig: kus jezelf op alle bereikbare plekken van je lichaam. Probeer over je schaduw te springen. Slaap met je arm omhoog. Loop, tot je van uitputting neerzijgt. Draag samen met een vriend een denkbeeldige glazen plaat over straat, en kijk hoe de passanten reageren op jullie mimespel.
Andere oefeningen zijn eerder gedachte-experimenten. Wat als de mensheid collectief besluit om zestien jaar over te slaan? Geen kalenders tot 2041, en dan pikken we de jaartelling weer op, gewoon om te zien hoe historici in de verre toekomst hun hoofd zullen breken over de absurde tijdsprong.

Nog andere uitdagingen vergen dan weer enige moed: loop mee in een betoging en protesteer voor iets totaal anders. Weiger te wenen op een begrafenis en kijk alle huilebalken woedend aan – iedereen sterft toch, waartoe al dat gesnotter? Ga, net als Marina Abramović en Ulay, naakt in een nauwe doorgang staan en nodig wat gasten uit. Die laatste klassieker lijkt ons trouwens ideaal om de aankomende nieuwjaarsrecepties op te leuken. Best eens aftoetsen bij HR, dat wel.