Ada d’Adamo’s postuum verschenen ‘Als van Lucht’ doet niet zelden aan Joan Didion denken

Ze won de belangrijkste Italiaanse prijs 
met het aangrijpende Als van lucht, maar dat heeft Ada d’Adamo zelf niet meer mogen meemaken.

Vlak na de bevalling stelt de vroedvrouw Ada gerust: het is ­normaal dat het hoofdje van haar baby een rare vorm heeft, dat komt wel goed. De uit­geputte moeder laat zich sussen, ook al lijkt haar kersverse dochter Daria ­minuscuul in vergelijking met het ‘pas­geboren kalf’ dat haar kamergenote op dat moment aan het zogen is. Daria wil niet aan de borst, en er lijkt ook iets fout met haar ogen – kijkt ze nu scheel?

Een paar uur later verhuizen Ada en Daria van de kraamafdeling naar neo­natologie. De gynae­cologe en de kinder­arts willen, gewoon om zeker te zijn, ­enkele scans uit­voeren. Daria ­gedraagt zich tijdens de dagenlange onderzoeken als een engel. Later zal blijken dat de verpleegkundigen de boreling ­druppels valium toedienden omdat ze anders constant huilde. Het verdict klinkt als een vervloeking: holoprosencefalie, een zeldzame complexe misvorming van de hersenen, gekarakteriseerd door een onvolledige splitsing van de voorhersenen. Maar Ada hoeft niet ­meteen te wanhopen: sommige mensen met die diagnose kunnen een redelijk normaal leven leiden.

In werkelijkheid volgt een jaren­lange lijdensweg. Daria is bijna blind, kan niet lopen en valt ten prooi aan heftige ­spasmen. De eerste jaren krijst ze haast non-stop en ze heeft de ­vervelende ­gewoonte om iedereen die in haar buurt komt te bijten. In Als van lucht – de oorspronkelijke titel Come d’Aria zinspeelt op de naam van haar dochter – beschrijft de Italiaanse schrijfster en ex-­ballerina Ada d’Adamo haar kruisweg langs ­sociale instanties en scholen. Net als in ­Vlaanderen zijn de wachtlijsten in de zorg in Italië wraakroepend lang en de administraties tergend traag.

En helaas: een ongeluk komt nooit ­alleen. Wanneer Daria begint te puberen, wordt bij Ada borstkanker vastgesteld. Ada had een mammografie uitgesteld omdat Daria een maagoperatie moest ondergaan. Komt wel goed, dacht ze, ik ga later wel. Maar ondertussen bleken de kankercellen haar botweefsel al te hebben aangetast. Voor Ada begint een nieuwe calvarie­tocht met hormoontherapie en chemo als pijnlijke staties.

Ada d’Adamo heeft het niet gehaald. Ze overleed in 2023, vlak nadat Als van lucht was verschenen. Postuum kreeg ze de Premio Strega voor dat boek, dat in haar eigen land uit­groeide tot een Italiaanse bestseller. Terecht. D’Adamo’s boek is vrij van pathetiek, maar vol van liefde voor haar ­dochter. Niet zelden komt Joan Didion je voor de geest, die in Het jaar van magisch denken rouw en ziekte poëtisch analyseerde.

Als van lucht leest ook als een ­pleidooi voor meer aandacht voor vrouwen­rechten en dan specifiek het recht op abortus. Anno 2024 zou het vanzelf­sprekend moeten zijn dat een vrouw over haar eigen lichaam beslist, maar neo­conservatieve politici in Italië denken daar anders over. D’Adamo toont aan dat de strijd nog lang niet gestreden is.