3 vragen aan Gaël Faye: ‘De genocide is voor Franse lezers slechts het zoveelste Afrikaanse drama’

4 / 5
Gaël Faye, auteur van ‘Jacaranda’

Gaël Faye, Uitgeverij Meulenhoff

Jacaranda

254 blz, 22,00 euro

4 / 5
Roderik Six
Roderik Six Journalist voor Knack

Ook in zijn tweede roman rekent de Frans-Rwandese rapper en muzikant Gaël Faye af met het trauma van de Rwandese genocide.

In 2016 stormde de Frans-Rwandese rapper en muzikant Gaël Faye de Franse letteren binnen met zijn debuutroman Klein land. Daarin laat hij door de ogen van een tienjarige jongen zijn licht schijnen op de genocide in Rwanda waarbij minstens 650.000 mensen werden afgeslacht. Klein land werd prompt genomineerd voor de prestigieuze Prix Goncourt en groeide uit tot een gigantische bestseller – in Frankrijk gingen er een half miljoen exemplaren over de toonbank.

Negen jaar later ligt Jacaranda in de rekken, een aangrijpend relaas over Milan die in zijn tienerjaren op zoek gaat naar zijn Rwandese roots. Milan wil zijn familie leren kennen, maar botst op allerlei geheimen en trauma’s. Is het mogelijk om je buurman te vergeven die je dorp afbrandde en met een machete je familieleden vermoordde? Kan je dansen op een massagraf, en hoe moet het nu verder met Rwanda?

Ondanks het loodzware thema houdt Faye de toon licht – Milan is tenslotte ook een jongen die wil feesten en meisjes versieren – maar die schijnbare vrolijkheid maakt de duisternis nog tastbaarder. Jacaranda is een urgent boek, zeker gezien de Belgische koloniale betrokkenheid, maar ook een coming-of-ageroman over een jongeman die worstelt met zijn familiaal verleden. We spraken de goedlachse auteur tijdens het International Literature Festival in Utrecht, waar Faye met alle egards ontvangen werd.

Je kiest opnieuw voor een jonge verteller. Toch niet vanzelfsprekend als je over zo’n nationaal trauma wil schrijven.

Gaël Faye: Milan belichaamt deels mijn eigen ervaring met de genocide in Rwanda. Als kind begrijp je maar half wat er aan de hand is. Verder dan “Het is oorlog in mijn thuisland” raak je niet, maar het jeugdige perspectief biedt ook narratieve voordelen. Samen met Milan ontdekt de lezer beetje bij beetje welke impact die slachtpartij heeft gehad op het land. Zijn naïeve blik stelt hem ook in staat om onbevangen vragen te stellen. Volwassenen zijn eerder geneigd om te zwijgen en hebben vaak starre meningen over het verleden. Een kind is gewoon nieuwsgierig. Ik heb er zelf twee en hun waarom-vragen mogen dan vaak irritant zijn, ze raken door die halsstarrige vragen wel tot bij de kern van de zaak.

De genocide is voor Franse lezers slechts het zoveelste Afrikaanse drama.

Rwanda probeert via een toeristische sponsorcampagne zijn blazoen op te poetsen. Deels terecht, Rwanda beschikt over ongelofelijke natuurpracht, maar er is ook veel kritiek op president Paul Kagame: hij wordt weleens neergezet als een halve dictator. Hoe kijk jij naar Kagame?

Faye: Kagame is in Rwanda een nationale held. Niet alleen heeft hij de genocide gestopt, hij heeft het land ook weer van nul heropgebouwd. In een van zijn eerste beleidsdaden schafte hij het artificiële verschil tussen Hutu’s en Tutsi’s af – vanaf nu zijn we allemaal Rwandezen. De symbolische impact was gigantisch en een afrekening met het koloniale verleden. Vergeet niet dat de Belgen onze bevolking verdeelden in twee rassen en de haat tussen beide bevolkingsgroepen aanwakkerden. En ja, hij heeft autoritaire trekjes, maar Kagame heeft van een slagveld een bloeiende staat gemaakt. Dus misschien moet het Westen een toontje lager zingen.

Denk je dat literatuur en kunst kunnen helpen bij het helingsproces?

Faye: In Kigali, waar ik woon, wordt het boek alvast goed onthaald. Of toch bij die tien mensen die het gekocht hebben – er is maar één boekhandel in Kigali. (lacht) Maar ik merk dat Franse lezers toch hun ogen opentrekken. De genocide is voor hen slechts het zoveelste Afrikaanse drama, iets wat op het nieuws passeert. Met Jacaranda wordt de aandacht terug op het trauma gevestigd en dat zorgt ervoor dat er weer over gesproken wordt. En dat is belangrijk: de gruwelijke stilte doorbreken met woorden.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Expertise