Wat drijft de schrijver als hij niet schrijft? In welke kluisters – buiten die van de pen – heeft hij zichzelf geketend. Zeven vaderlandse auteurs over wie of wat hen mateloos fascineert. Deze week: Joost Vandecasteele over hoe Dr. Phil een beter mens van hem maakt.

Er waren drie redenen waarom ik ooit televisie toegelaten heb in mijn huiskamer. De eerste twee moet ik nog verzinnen, maar de derde reden was zonder twijfel of schaamte hij, Dr. Phil. Deze rijzige man met eindeloos glimmend hoofd en een snor als een permanent eerbetoon aan Magnum, P.I. is elke werkdag te bewonderen op VIJF. Nooit echt stipt op een bepaald uur vanwege vooraf variërende infomercials waarin enkele vette Nederlanders beweren vroeger nog vetter te zijn geweest, maar dankzij een drankje of pillen of een lintworm kilo’s en blijkbaar ook levensvreugde kwijt te zijn. Dan is het eindelijk tijd voor Dr. Phil, meteen twee shows na elkaar. Ik raad ook aan ze per twee te bekijken. Om de reikwijdte van deze uitzonderlijke man te bewonderen. En ook een beetje voor de reconstructies waarbij betrokkenen hun getuigenissen moeten uitbeelden tot in de meest banale details. Met soms hallucinante momenten, wanneer gasten acteren hoe ze kwaad op een telefoontje wachtten door met gekruiste armen naast een telefoonapparaat te zitten.

Uit de aflevering – hij is wel een titelman – When Love Hurts:

VROUW: Mijn man heeft me al meer dan vijftig keer geslagen, geschopt en gewurgd. Ik ben bang dat hij mij doden zal. Maar het is mijn schuld, want ik provoceer hem.

DR. PHIL: Jij bent niet in staat om zoveel woede bij hem los te maken, je denkt misschien van wel, misschien voel je zelfs macht omdat jij zoiets veroorzaken kunt, maar het is niet zo. (beelden van applaudisserende mensen in het publiek) Want je hebt je ooit helemaal machteloos gevoeld. Wanneer was dat?

VROUW: Ik ben op mijn elfde verkracht. (beelden van huilende mensen in het publiek) Ik haat mezelf.

DR PHIL: Dat weet ik. Maar ik moet weten of jij weet dat ik het weet. (beelden van lachende mensen in het publiek) Dus stop met excuses te bedenken voor je misbruiker. (luid applaus) Onze tijd is om, maar ik ga voor jullie geschikte hulp zoeken.

IK KOOS VOOR DIT FRAGMENT OMDAT HET DE EMOTIONELE ROLLERcoaster die Dr. Phil is perfect samenvat. Deze aflevering paste binnen zijn campagne ‘End the Silence on Domestic Violence’, een strijd tegen gewelddadige partners die resulteerde in een door het Congres goedgekeurde wet, maar die hem ook kritiek opleverde wegens zijn eigen verleden, met beschuldigingen van eikelgedrag jegens eerste vrouw en medewerkers – door Dr. Phil afgewimpeld als laster.

Programma’s die entertainment aan fastforwardpsychologie koppelen – door tien sessies in 40 minuten te proppen – zijn al niet meer te tellen. Dat nobele doel wordt ook nagestreefd door stylisten bij bedeesde vrouwen en door koks in slecht draaiende restaurants. Er zijn daarbij genoeg programma’s waarbij het entertainment de overhand neemt en de taak van de presentator er net in bestaat problemen op te kloppen tot de betrokkenen uit vaak marginale milieus elkaar in de haren of de pruik vliegen. Maar bij Dr. Phil is er iets werkelijk unieks aan de hand, iets wat hij zelf omschrijft als een niet te stuiten drang om met zijn gediplomeerde medische kennis en down-to-earth mensenkennis te helpen, maar voor een geobsedeerde kijker zoals mezelf ligt het unieke in de keuze van gasten en onderwerpen.

Zowel in When Love Hurts als in zo veel andere afleveringen worden in die hoge stoelen op dat podium stuk voor stuk tot op het bot gebroken mensen tentoongesteld afkomstig uit de gegoede middenklasse, de meesten in het bezit van een flinke villa, vast werk en een uitgebreid netwerk van vrienden en buren. Dr. Phil op zijn best is een deconstructie van de Amerikaanse droom en het westers idee van normaliteit. En dus voor mij een constante bevestiging dat we allen freaks en zotten zijn zonder dat we het toe durven te geven.

Met Dr. Phil – voluit: Phillip Calvin McGraw – zelf in de ongeloofwaardige rol van het vleesgeworden gezond verstand en dito goed gedrag en zeden. Zo beweerde hij bij een studie over hoe 98 procent van de mannen ooit fantaseert over seks met een andere vrouw dat hij blijkbaar tot die overige 2 procent behoorde. Waarbij zijn vrouw Robin (de reden voor de breuk met zijn eerste echtgenote, maar blijkbaar destijds nooit het onderwerp van een fantasie) op haar vaste plaats in het publiek goedkeurend knikte. Een vrouw wier creatieve inbreng zich beperkt tot het verbaasd de mond openspreiden bij een ongemanierde gast en het aanbieden van beautyproducten aan geslagen vrouwen, natuurlijk van haar eigen merk Revelation.

Zo heeft ook oudste zoon Jay McGraw een eigen aandeel in de Dr. Phil-fabriek. Als zijn vader na vele jaren en ettelijke bestsellers nog eens een boek uitbracht, gebeurde dat via Jays uitgeverij en was het de eerste maanden enkel aan te schaffen via diens online-bookshop The Book Nook. Dr. Phil bleef dat maandenlang herhalen tijdens de show, waarbij hij op het scherm het logo van die site liet projecteren, een getekende worm met een bril, als betrof het een website die enkel kinderboeken met extra grote letters aanbiedt. Een even vreemde combinatie als toen ik in Madrid de Spaanse vertaling van mijn eerste boek mocht signeren in een kraampje dat verder enkel sprookjesboeken verkocht. En geloof mij, weinigen kwamen langs met de vraag: ‘Hebt u Roodkapje of anders kortverhalen met seks en geweld van een Brusselse schrijver?’ Commercieel was het dus een vreemdsoortige beslissing van Dr. Phil, om tijdens die eerste belangrijke maanden het boek enkel aan te bieden via een obscure website. Zeker aangezien hij in zijn programma zelf overbezorgde ouders beveelt om hun volwassen kinderen los te laten om hun eigen leven te leiden en hun eigen successen te boeken.

ER ZIJN NOG OPMERKELIJKE KEUZES te bespeuren in de honderden (inderdaad, zoveel en ik ben er godverdomme trots op) afleveringen die ik gezien heb. Zoals toen Dr. Phil de gevaren en onrealistische verwachtingen van talentenshows voor kinderen wilde aankaarten door… een talentenshow voor kinderen met exuberante prijzen te organiseren. De winnaar was een jongen met als speciaal kenmerk kleurloze wenkbrauwen, de jury was erover verdeeld of die afwijking hem nu speciaal maakte of gewoon irritant – dat is altijd een dunne grens geweest.

Onlangs nog had Dr. Phil een zoveelste primeur, bij een uiterste bizar geval van catfishing, bedrog via een valse online-identiteit. Bedrog is nog zo’n in Dr. Phil vaak voorkomend onderwerp, hoewel internet en nieuwe media niet echt de sterkste troef lijken van iemand die ervan uitgaat dat een screenshot betekent dat je met een fototoestel een computerscherm fotografeert. De zaak handelde over ster in wording, footballspeler en devote mormoon Manti Te’o, die maandenlang in een liefdesrelatie zat met een meisje dat hij nooit in het echt zag, met wie hij enkel contact had via chat en telefoon. Het meisje echter overleed aan kanker op dezelfde dag dat zijn grootmoeder aan die ziekte stierf. Te’o roemde die twee mensen als inspiratiebron in zijn leven en droeg elke overwinning aan hen op. Later werd Te’o door de zus en broer van zijn geliefde gemaild, en onderhield hij ook met hen contact. Tot in 2013 bekend raakte dat die drie personages (de grootmoeder blijkt echt) alter ego’s waren van Ronaiah Tuiasosopo, een man van begin twintig met een achternaam die iets betekent binnen de footballwereld, wegens een bekende vader die na zijn sportcarrière dominee is geworden – allemaal feiten en namen en woorden waar Jan Becaus helaas nooit over berichten zal.

Zoveel maanden later verschijnt Tuiasosopo in de zetel bij Dr. Phil, die ons garandeert alles met de nodige scepsis te zullen benaderen. Met zelfs de belofte tot ontmaskeren. Twee afleveringen lang leren we een jongeman kennen die worstelt met zijn geloof, homoseksualiteit, afwezige vader en zeker met het clashen van die drie. Het eindigt met de biecht dat hij op zijn twaalfde gemolesteerd werd door pubers die zijn vader in zijn hoedanigheid van jeugdwerker en dominee naar huis meebracht. Een pijnlijke ervaring die hij eerst toevertrouwde aan zijn psychiater, waarna die, als goeie vriend van Dr. Phil, Tuiasosopo overtuigt alles voor de camera te herhalen, als deel van zijn genezingsproces. Maar de scepsis over een vrouwenstem op Te’o’s antwoordapparaat bleef: kon dat Tuiasosopo zelf zijn? De ontmaskering naderde en Dr. Phil garandeerde ons dat we – na de reclame – verrast zouden zijn door de uitkomst. Na lang aandringen, zelfs beschuldigingen dat hij zijn jongere zus inschakelde om zich voor te doen als de geliefde van footballspeler Te’o, stemde Tuiasosopo ermee in die berichten nog eens in te spreken met zijn vrouwelijke stem. Waarna experts bepaalden dat hij niet gelogen had en niemand anders had ingeschakeld.

Hier zijn we getuige van een geniale televisietruc. In de eerste aflevering worden we gewaarschuwd voor een leugen, zodat we de tweede aflevering beginnen met de verwachting van een ontmaskering, maar eigenlijk getrakteerd worden op de verrassing dat er nooit een leugen was.

Het zijn momenten als deze dat Dr. Phil bewijst wat voor een straffe televisiemaker hij is, achter die vermomming van therapeut, achter dat rookgordijn van goede bedoelingen, met een netwerk van bevriende klinieken naar wie hij iedere gast doorstuurt en met een obsessie voor de waarheid, of beter: de subjectief getinte waarheid. In zijn woorden: perceptie is alles. Iets wat hij zelf meesterlijk aantoont.

VOLGENDE WEEK PAUL BAETEN GRONDA

FOTO KAAT PYPE

DR. PHIL OP ZIJN BEST IS EEN DECONSTRUCTIE VAN DE AMERIKAANSE DROOM EN HET WESTERSE IDEE VAN NORMALITEIT. EN DUS VOOR MIJ EEN CONSTANTE BEVESTIGING DAT WE ALLEN FREAKS EN ZOTTEN ZIJN ZONDER DAT WE HET TOE DURVEN TE GEVEN.