Een van de beste films die dit jaar in ons land geen release krijgt – maar in Berlijn door Meryl Streep wel bekroond werd met een Zilveren Beer – is een Filipijns historisch zwart-witdrama dat maar liefst acht uur duurt. Met A Lullaby to the Sorrowful Mystery zorgt regisseur Lav Diaz straks voor hét cinefiele evenement van het Gentse Courtisane-festival. ‘Mijn films zijn geen producten.’
Alfred Hitchcock zei ooit dat de lengte van een film recht evenredig zou moeten zijn aan het uithoudingsvermogen van de menselijke blaas. Als de 57-jarige Lav Diaz – ex-rocker, dichter, acteur en filmchroniqueur van de gewelddadige geschiedenis van zijn thuisland de Filipijnen – die goede raad ooit al heeft gehoord dan slaat hij hem toch vrolijk in de wind. Met 485 minuten is A Lullaby to the Sorrowful Mystery niet eens ’s mans langste film. Dat is Evolution of a Filipino Family (2004), goed voor meer dan tien uur intense cinema. Maar ook Diaz’ andere films gaan zelden onder de vier uur. From What Is Before (2014), goed voor het Gouden Luipaard in Locarno, duurt er bijna zes. Norte, the End of History (2013) iets meer dan vier. Waarom hij lange films maakt, vertelde hij onlangs in Berlijn. ‘Ik vind cinema de belangrijkste kunstvorm van onze tijd. En als je die kunstvorm serieus neemt, moet je hem uit de klauwen van de markt houden. De typische speelduur van anderhalf of twee uur wordt volledig bepaald door de economische realiteit. Dat is toch fucked up? Mijn films zijn geen producten.’
Maar dat het menselijke lichaam tijdens zo’n sessie op de proef wordt gesteld begrijpt de charismatische regisseur ook. Hij bekende overigens dat hij bij de openingsfilm van de Berlinale – Hail, Caesar! van de Coens – in slaap was gevallen. Die film duurt nochtans amper een uur en drie kwartier. ‘Ik had gewoon last van jetlag, oké? Nee, serieus, ik hou van de gebroeders Coen maar ik was heel erg moe. En ik was afgeleid omdat Meryl Streep voor me zat. Maar slapen moet ook gewoon kunnen. Je bent helemaal vrij. Ik begrijp de lichamelijke noden bij het bekijken van een acht uur lange film. Voor mijn part ga je tussendoor naar huis om met je vrouw te vrijen of met je vriendin te trouwen. En als je dan terugkomt, loopt de film nog steeds. Dat is het leven. Dat is toch waar cinema over gaat?’
Waar A Lullaby over gaat, is ondanks de lengte overigens in één zin samen te vatten. De film toont de zoektocht van Gregoria de Jesús naar het lichaam van haar echtgenoot Andrés Bonifacio, een van de belangrijkste negentiende-eeuwse leiders van de revolutie tegen Spanje, die geëxecuteerd werd door een rivaliserende factie. ‘Maar in de Filipijnen weet niemand die dingen nog’, zucht Diaz. ‘We kennen de namen en herkennen de standbeelden maar niet de echte geschiedenis. Dat is doodzonde want als de Filipijnen vandaag een compleet disfunctionele plek zijn, heeft dat alles met onze koloniale geschiedenis te maken. Met mijn films wil ik die muur van onwetendheid doorbreken.’
Dat Diaz voor de hoofdrollen enkele van de bekendste tv-sterren uit zijn land wist te strikken, zal daar alvast bij helpen. Mensen als John Lloyd Cruz, Piolo Pascual, Hazel Orencio en Alessandra De Rossi kennen elkaar al van bij ABS-CBN, de grootste commerciële televisiezender van de eilandengroep. ‘Voor hen was het wel een ervaring’, lacht Diaz. ‘Ze zijn hun eigen geklimatiseerde privéaccommodatie gewoon en bij mij moesten ze in het woud tussen de muggen, hagedissen en slangen slapen. En als ze op de set kwamen en ik na één lange opname zei dat het oké was, vroegen ze gechoqueerd hoe het met hun close-up zat. Maar als ze het proces eenmaal begrijpen, is het wel zo makkelijk voor hen. Ik geef hen ook veel vrijheid. Ik ben enkel streng over de dialogen. De rest is vrij. De beweging is gestructureerd, maar als een acteur beslist dat zijn personage op een bepaalde plek moet huilen? Prima. Als hij beslist dat zijn personage ergens anders moet stoppen om aan zijn kont te krabben? Ook prima.’
De vraag blijft natuurlijk waarom ú acht uur van uw leven aan A Lullaby zou spenderen. De kans is klein dat u al ooit van John Lloyd Cruz of Alessandra de Rossi gehoord hebt. En dat u niet elke avond met een lijvig naslagwerk over de Filipijnse geschiedenis onder de wol kruipt, zal uw bedgenoot terecht appreciëren. Voor Lav Diaz is het antwoord nochtans simpel: ‘Het verhaal van A Lullaby is universeel, omdat de geschiedenis van de Filipijnen de geschiedenis van de wereld is, en omdat strijden tegen onderdrukking van alle tijden en volkeren is.’
Maar eerlijk gezegd heeft hij het dan gewoon over het verhaaltje en, net zoals bij alle grote cinema, is dat verhaaltje ondergeschikt aan de beelden. Aan de hartverscheurend mooie long takes en de briljante mise-en-scène die een ode is aan het vier-bij-driebeeldformaat en aan de contrastrijke, rokerige belichting van het Duitse expressionisme en de Amerikaanse film noir. Meer nog dan een simpele geschiedenisles maakt dat van A Lullabyto the Sorrowful Mystery een aangrijpende onderdompeling in een andere, mooiere wereld.
Dat de film acht uur duurt is in die zin geen opgave maar een zegen: van zodra u het unieke cinematografische universum van Lav Diaz betreedt, wilt u het niet meer verlaten. En dat hoeft gelukkig ook niet. Of toch niet lang. Want Diaz is bepaald nog niet uitgefilmd. ‘Nee, nee. Dit is nog maar het middelste deel van een trilogie. Ik zoek nu geld voor het eerste deel omdat dat naar Filipijnse normen nogal duur is. Weet je, wanneer een andere regisseur een prijs wint in Berlijn, Cannes of Venetië, dan is het prijzengeld een mooi extraatje, maar met het geld dat ik in 2014 in Locarno won, heb ik een hele film gedraaid.’
A LULLABY TO THE SORROWFUL MYSTERY
27 maart vanaf 10.30 uur -’s morgens! – in Sphinx Cinema in Gent.
COURTISANE
Van 23 tot 27/3 in Gent. Alle info: courtisane.be
DOOR SAM DE WILDE
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
