Als er ooit een museum voor de vrouwenemancipatie wordt geopend, dan zal er zeker een erezaal worden vrijgehouden voor de inhoud van Madonna’s kledingkasten. De puberflodders, de punt-bh, de Evita Peron-outfit, de revuekleding, het Zuid-Duitse jodelpakje, met haar nooit uitgeputte garderobe wist Madonna het niet alleen tot stijlicoon te schoppen maar werd ze ook het gedroomde studieobject voor feministische academici. De zangeres is een agitator, een draagster van seksuele maskers, een rollenspeelster die haar eigen imago uitbuit en uitdraagt. Haar boodschap: vrouwelijkheid en onafhankelijkheid kunnen prima samengaan. Het directe gevolg was dat het militante tuinbroekenfeminisme van de jaren zeventig werd ingeruild voor een vorm van emancipatie die hoge hakken droeg en ongegeneerd sexy was. Het was uit met het geslachtoffer, vrouwen sloegen terug. Met borsten en billen als wapens, en zeggenschap, geld en macht als doel.

Madonna’s beste leerlingen heten Britney Spears en Christina Aguilera. Vooral Spears wist in het begin van hun beider carrière feilloos de metamorfose van maagdelijk schoolmeisje ( Baby One More Time) tot wulpse seksbom ( Slave 4 U) te verbeelden. Wel bleef ze daarbij altijd aan de veilige kant van de controverse. Haar publiek bestond immers uit grrrls, de 12 tot 14-jarige meisjes, in plaats van de volwassen macha’s die Madonna aantrekt. Gaandeweg profileert Aguilera zich steeds sterker als Madonna’s ware troonopvolgster. Meer dan de pratende Barbiepop Britney durft ze verder te gaan in de vertolking van schaamteloze seks: het album Stripped en dan vooral de boksring-video van Dirrty vormen het bewijs. Maar net als Madonna blijft het bij haar niet alleen bij het opeisen van het recht op vrouwelijk genot. In haar laatste hit Can’t Hold Us Down roept ze haar zusters op om de mannelijke hypocrisie aan de kaak te stellen. ‘ It’s a common double standard of society / The guy gets all the glory the more he can score / While the girl can do the same and yet call her a whore.‘

In het urban segment van de muziekmarkt is die roep om seksuele gelijkheid nog explicieter. Vuilbekkende vrouwelijke rappers als Lil Kim en Salt ‘n’ Pepa steken hun mannelijke collega’s naar de kroon als het gaat om dokwerkerstaal. Maar net als in de mainstream soul en funk van de voorgaande decennia ligt het emanciperende element vooral in het zakelijke belang dat de sterke vrouwen hebben in hun zelfexploitatie. Tina Turner en Diana Ross deden het al nadat ze zich hadden ontworsteld aan hun slap-happy mannen, hoewel ze in hun teksten vaak bleven steken in de geijkte liefdesliedjes-sjablonen waarin vrouwen toch vooral de zachte, afwachtende partij zijn. R&b-supersterren als Beyonce Knowles van Destiny’s Child nemen de toorts over en dragen hem een stukje verder. Knowles’ weinig schuldbewuste vreemdgangersbiecht (‘ I’m just confessing / about some things I did / I might as well come clean / what you feel about that baby’ in Confessions) of uitingen van frustratie (‘ Hey ladies why is it that men can go do us wrong / why is it that we just decide to keep holding on / why is it that we never seem to just have the strength to just leave / but he’s got to go he’s got to go’ in Hey ladies) zijn zelfbewuste verhalen van jonge vrouwen die weten wat ze willen en zich er niet voor schamen.

In het alternatieve circuit hoeft minder rekening te worden gehouden met de commerciële regels, die al te scherpe randjes wegvijlen. Onverbloemde anti-man-sentimenten waren bij punkbands als The Crass al in de jaren tachtig gemeengoed. Maar voor de postmoderne powergirl met gitaar is sexy niet meer de uitvinding van een onderdrukkend mannenbolwerk. PJ Harvey treedt op in kokerrok en zingt onbevredigd ‘ you leave me dry‘. Liz Phair is vooralsnog de meest expliciete onder de stoottroepen van de doorgestarte seksuele revolutie. Ze schrikt er niet voor terug om blijmoedig te stellen: ‘ I wanna fuck you ’til your dick looks blue‘ of ‘ give me your hot white come‘. Maar ook bij haar draait het om gezien worden, niet als seksobject, maar als persoon. Of zoals ze op haar nieuwe album zingt: ‘ I am some kind of freak now, and you’ll never see me the same / What’s all the fuss about? Are you sure you want to find out? / ‘Cause once you know the truth, you might wish you’d walked away / You wanna take a look? Take a look.’

Door Edo Dijksterhuis