ZELFMOORDTOERISME. Toeristen of terroristen: als het moslims betreft kijkt Uncle Sam niet zo nauw.

The Road to Guantánamo ***

MICHAEL WINTERBOTTOM & MAT WHITECROSS

MET RUHEL AHMED, ASIF IQBAL, SHAFIQ RASUL

U dacht dat uw vorige vakantie op Torremolinos een nachtmerrie was? Wacht tot u dit onthutsende docudrama hebt gezien, dat het waargebeurde verhaal van de Tipton Three reconstrueert: drie jonge Britse moslims (plus hun nog steeds vermiste neefje) trekken in september 2001 naar Pakistan voor een huwelijksfeest, krijgen het onfortuinlijke idee ook nog even in Afghanistan te gaan sightseeën, komen er in de Amerikaanse bommenregen terecht en worden uiteindelijk gevangengenomen en als vermeende Al-Qaeda-terroristen richting Guantánamo verscheept. Twee jaar lang werden de drie daar in benepen kooien opgesloten en onderworpen aan vernederingen, martelingen en kruisverhoren, tot ze plots zonder enige vorm van aanklacht, uitleg of excuses aan de gevangenispoort werden gezet.

Hoewel de verleiding groot moet zijn geweest om de memoires van Ruhel Ahmed, Asif Iqbal en Shafiq Rasul te promoveren tot symbooldossier en de pamflettaire toer op te gaan, houden Winterbottom en Whitecross het sober en sereen. Niet de bredere politieke context of de discussie rond het beruchte Amerikaanse strafkamp staan centraal; wel de schrijnende anekdotes van de Tipton Three zelf, die hun verhaal via talkingheadinterviews uit de doeken doen, terwijl hun belevenissen in Pakistan, Af- ghanistan en Guantánamo worden nagespeeld door niet-professionele acteurs. Aldus wordt een Michael Moore-achtige strafexpeditie vermeden en krijgen we ook geen traditionele documentaire voorgeschoteld, maar veeleer een politieke roadmovie die af en toe de allure heeft van een regelrechte gruweltrip.

Winterbottom – de snelfilmer achter Welcome to Sarajevo, 24 Hour Party People en Code 46 – paste die aanpak al eerder toe. Drie jaar geleden maakte hij de tussen tranche de vie en documentaire laverende immigratiesaga In This World, waarin hij twee Pakistaanse economische vluchtelingen volgde op hun odyssee richting Londen en een beter leven. The Road to Guantánamo maakt echter een veel krachtigere indruk, onder meer dankzij de subjectieve invalshoek en de met handbewogen camera’s ingeblikte reconstructies, die grimmiger en realistischer ogen dan de meeste journaalbeelden. Let maar eens op de scènes waarin de Tipton Three in een bombardement op Kandahar terechtkomen, tussen de verkoolde lijken duiken en in paniek aan boord klauteren van een Taliban-truck: het zijn de indrukwekkendste, meest pervers spannende oorlogstaferelen die we in tijden hebben gezien.

Hoewel de film quasi volledig is opgetrokken uit interviews en reconstructies, gooien Winterbottom en coregisseur Whitecross er toch af en toe enkele korte nieuwsflashes tegenaan. Door hun stragische gebruik krijgen die meer relevantie en zeggingskracht dan in een reguliere documentaire ooit het geval kon zijn. Zo zie je George Bush de gevangenen op Guantánamo in de proloog met grote stelligheid als ‘bad people’ bestempelen, terwijl Donald Rumsfeld even later beweert dat Guantánamo wel degelijk de conventies van Genève onderschrijft. Om vervolgens even te aarzelen en er een veelbetekenend ‘Well, for the most part’ aan toe te voegen.

Dave Mestdach