Zondag 22/1, 14.05 – één. Orson Welles, VS 1942.
‘H ollywood’s most amazing citizen now brings you his successor to Citizen Kane.‘ Met die quote bracht de RKO-studio de tweede langspeelfilm van wonderkind Orson Welles in de bioscoop uit. Het kwaad was toen al geschied: de studio had de film uit Welles’ handen genomen, extra scènes zoals een nieuw einde laten opnemen en hem stevig ingekort. Zelfs in zijn verminkte versie blijft dit een magnifiek meesterwerk over de ondergang van een rijke aristocratische familie als gevolg van de industriële vooruitgang. Tegelijk krijg je in deze elegische kroniek ook een dubbel portret van een gefnuikte liefde.
Tegen de ingenieus geëvoceerde achtergrond van het landelijke Amerika van de 19e eeuw dat door de komst van de auto-industrie helemaal verandert, focust Welles op een tragische moeder-zoonrelatie die bepaald wordt door gefrustreerd liefdesverdriet. De verwende en egoïstische zoon George Amberson (Tim Holt) wil immers niet dat zijn zichzelf wegcijferende moeder (Dolores Costello) het hof gemaakt wordt door een auto-ingenieur (Joseph Cotton), haar grote jeugdliefde, omdat hij de man hun goede naam en faam niet waardig vindt. Bovendien reageert de jongeman heel arrogant op de gevoelens die de charmante dochter van de auto-ontwerper (Anne Baxter) voor hem koestert.
Hoewel dit visueel verbluffende drama een aaneenschakeling is van door het Duitse expressionisme beïnvloede klassieke sequenties, wordt vooral het pompeuze landhuis van de Ambersons dramatisch virtuoos gebruikt. De manier waarop Welles de monumentale interieurs en trappenhal in beeld brengt, is briljant. Het mocht niet baten. Na de geflopte release werd Welles de officiële paria van het Hollywoodsysteem, ook omdat hij het budget opnieuw drastisch overschreden had. De algemene teneur was dat er iets schortte aan de film voor Welles zijn materiaal bij de studio had achtergelaten omdat hij naar Mexico moest voor de opnames van een nieuwe prent. ‘ They destroyed Ambersons and it destroyed me‘, zou hij later zeggen.
Maakte Welles zich er te snel van af? Had hij te veel vertrouwen in monteur Robert Wise? We zullen het nooit weten: in december 1942 gaf RKO-studiohoofd Charles Koerner de opdracht om alle uit de film gesneden stukken te vernietigen. Toen Oja Kodar, Welles’ partner tijdens de laatste periode van zijn leven, op een dag eens langs zijn kamer liep, zat hij in zijn eentje huilend naar The Magnificent Ambersons op tv te kijken.
(L.J.)
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
