Wie is wie in ‘I’m Not There’? Zelfs diehard-Dylanofielen zullen een tijdje zoet zijn met het ontcijferen van alle clues en personages uit Todd Haynes’ caleidoscopische biopic. Geen overbodige luxe dus: de legende bij de film over de legende.

Cate Blanchett – ‘Jude’

Dylan gaat elektrisch – eerst live op het Newport Folk Festival in 1965, daarna op de platen Bringing it All Back Home, Highway 61 Revisited en Blonde on Blonde – en jaagt daarmee de diehardfolkies en de fans van zijn akoestische protestmuziek (zie: The Freewheelin’ Bob Dylan uit 1963 en The Times They Are A-Changin’ uit 1964) de gordijnen in. Om zijn ‘elektroshock’ te accentueren, meet Bawb zich bovendien een excentrieker, cynischer, psychedelischer én androgyner imago aan, hier akelig overtuigend uitgebeeld door actrice Cate Blanchett – inclusief ragebol, designzonnebril en rare mimiek – én Haynes’ vérité-stilering in zwartwit: een duidelijke verwijzing naar D.A. Pennebakers legendarische Dylandocumentaire Don’t Look Back (1966).

Ben Whishaw – ‘Arthur’

Coming man Ben Whishaw, vorig jaar nog te zien in Perfume, kruipt in de huid van de poëtische volzinnen spuiende, kettingrokende en steevast strak in het pak zittende dandy-Dylan. Die wordt hier buitenbeelds ondervraagd alsof hij onder arrest staat, waarmee hij alludeert op zijn favoriete dichter en literaire inspiratiebron: de Franse romanticus en poète maudit Arthur Rimbaud (1854-1891). Typerend voor Haynes’ hermetische spel met referenties en citaten: het beroemde Rimbaudcitaat ‘I is someone else’ wordt later in de film uitgesproken door een ander personage.

Christian Bale – ‘Jack Rollins’

De nieuwe Batman incarneert Dylan de bekeerling: een rijzende folkster die halverwege de jaren 60 eerst de muziekscène van New York op zijn kop zet, daarna in Woodstock na een motorongeval en enkele andere, mentale crashes bewust het isolement opzoekt en een gezin sticht. Om pas later af en toe weer in de spotlights op te duiken in Californië, als de zingende dominee van de Born Again Christians. Voor de goede orde: de echte Dylan (né Robert Zimmerman, Joods maar niet religieus opgevoed) mag in de seventies dan al effectief Bijbelstudie hebben gevolgd en zich tot het christendom hebben bekeerd, een kerkelijke voorganger is hij nooit geweest.

Marcus Carl Franlin – ‘Woody’

Zoals de jonge Dylan zijn biografie graag zelf bijeen fantaseerde, zo kneedt Haynes de jonge Dylan hier tot de symbiose van zijn twee voornaamste muzikale inspiratiebronnen: de blanke folk- en protestzanger Woody Guthrie – vandaar de naam Woody – en oude blueszangers als Muddy Waters en John Lee Hooker – vandaar het kleine zwarte jongetje dat hier in de late jaren 50 cross country door Amerika trekt en uiteindelijk bij een gezin uit de blanke middenklasse belandt. Let vooral op de scène in het ziekenhuis waarin de gefictionaliseerde kleine Woody het sterfbed van zijn mentor Woody Guthrie bezoekt en aldus voor het eerst écht Dylan wordt.

Richard Gere – ‘Billy’

Geres cryptische rol verwijst niet alleen naar Pat Garrett & Billy the Kid, de westernballade van The Wild Bunch-regisseur Sam Peckinpah – waarin Dylan een bijrolletje speelde (‘Alias’) en waarvoor hij de mooie countrysoundtrack schreef (met o.a. Knockin’ On Heaven’s Door). De gepensioneerde oude vagebond staat ook symbool voor het mythische, teloorgegane homeland dat Dylan zo vaak bezong (zie de plaat John Wesley Harding uit 1967), plus Dylans periode als kluizenaar toen hij The Basement Tapes (uitgegeven in 1975) opnam.

Heath Ledger – ‘Robbie’

Robbie is een met zichzelf worstelend acteur in de fictieve Hollywoodprent Grain of Sand en dus de publieke persona van Christian Bales personage Jack – volgt u nog? – dat hier symbool staat voor Dylans grillige filmcarrière, zijn moeizame omgang met zijn celebrity-status en zijn levenspartners. In casu: de Française Claire (Charlotte Gainsbourg) oftewel zijn ex-vrouw Sara die in de door Dylan zélf geschreven en geregisseerde film Renaldo and Clara (1978) het vrouwelijke titelpersonage speelde.

Tarantula’s

Schrik niet wanneer u plots dikke, harige spinnen over het beeld ziet kruipen: ze verwijzen naar Dylans autobiografische boek Tarantula (geschreven in 1966, gepubliceerd in 1971): een collectie gedichten en gedachten geschreven volgens de principes van de stream of consciousness.

David Cross – ‘Allen Ginsberg’

Naast de zwarte schrijver-activist James Baldwin komt ook Dylans beroemde buddy Allen Ginsberg (1926-1997) even gedag zeggen in het aan Federico Fellini en diens Otto é Mezzo refererende Cate Blanchettgedeelte. De beroemde dichter, cultheld en vaandeldrager van de beatgeneration lanceerde met zijn historische gedicht Howl in de jaren 50 al een frontale aanval op Amerika’s materialistische consumptiecultuur en werd daarmee een van de founding fathers van de beatniks, de hippies en andere protestbewegingen uit de sixties. Ginsberg bleef tot aan zijn dood bevriend met zijn musicerende collega-dichter en mocht ook figureren in de videoclip van de Dylanklassieker Subterranean Home- sick Blues, als de bebaarde vagebond op de achtergrond.

Julianne Moore – ‘Alice Fabian’

Hayneshabituee Julianne Moore wordt in talking head-stijl geïnterviewd als ‘Alice’ en haalt herinneringen op aan Dylan – of tenminste: aan zijn alter ego’s – net zoals Joan Baez dat deed in Martin Scorseses fascinerende en goed gedocumenteerde Dylandocumentaire No Direction Home (2005). Alice is dan ook Baez herself: de folkzangeres die Dylans carrière hielp lanceren bij het reveil van de jaren 60, meermaals samen met hem optrad en ook twee jaar lang zijn vriendinnetje was, tot Dylan haar in 1965 tijdens zijn seks, drugs en rock-‘n-rollperiode inruilde voor Sara en zijn folkgitaar voor een elektrische Fender.

Charlotte Gainsbourg – ‘Claire’

Oftewel Clara in Dylans epische maar door de kritiek gekelderde liefdesfilm Renaldo and Clara (1978), oftewel Sara Lownds voor de burgerlijke stand, een voormalig fotomodel met wie Dylan eind 1965 trouwde. Ze kregen samen vier kinderen – en erfden er ook eentje uit een eerder huwelijk – en hoewel ze in 1977 uit elkaar gingen, blijven de twee elkaar volgens insiders tot op vandaag regelmatig zien. Luister hoe Dylan de grootste liefde van zijn leven bezingt in Sad Eyed Lady from the Lowlands (uit: Blonde on Blonde), Sara (uit: Desire, 1976) of de sleutelplaat Blood on the Tracks (1975), naar verluidt grotendeels gebaseerd op hun huwelijksperikelen.

The Beatles

Ook de Fab Four – John, Paul, George en Ringo dus – fladderen even door de film in een korte, satirische sequentie die naar de surrealistische Beatlesfilm A Hard Day’s Night van Richard Lester werd gemodelleerd.

Michelle Williams ‘Coco Remington’

De inspiratiebron voor het flamboyante fuifnummer dat in de film Coco Remington wordt genoemd, is voormalig Andy Warholprotegee en sixtiesstoeipoes Edie Sedgwick. Die heeft in 1965 een tijdje met Dylan geflirt en hem geïnspireerd voor zijn Blonde on Blonde-plaat (‘Leopard-Skin Pill Box Hat’). Tot Sedgwick tot haar grote verbazing te horen kreeg dat Dylan ondertussen stiekem met Sara Lownds was getrouwd. De geruchten dat Edie, die in 1971 overleed, ooit zwanger was van Dylan maar abortus pleegde, zijn hoogstwaarschijnlijk verzonnen.

Door Dave Mestdach