ZELFHULPCINEMA. Gratis software en een traumatische jeugd: veel meer had Jonathan Caouette niet nodig om de cultfilm van het jaar te maken.

JONATHAN CAOUETTE

documentaire collage Met Caouette zelf en zijn moeder Renée Blanc.

Tarnation ***

De 31-jarige Caouette begon zichzelf als kind te filmen met een super8-camera en monteerde zijn geschifte mix van documentaire en poëtische dagboekhysterie op de DV-freeware van Apple. Hij sloot zijn budget af op drie cijfers voor de komma: 218 dollar.

Tarnation (‘Verdoemenis’) retraceert Caouettes zwaar getormenteerde leven, naar zijn mening de grootste creatie die een mens kan tot stand brengen. Zijn moeder Renée Blanc viel als elfjarige van een dak, raakte verlamd en had een ernstig hersentrauma, waarvoor ze elektroshocktherapie kreeg die haar compleet krankzinnig maakte. Voor de jonge Jonathan was zo een lot van imitatie in de kunst weggelegd, want opgevoed door zijn grootouders maakte de vroegrijpe knaap al op zijn elfde een home movie-hommage aan zijn moeder. Gehuld in vrouwenkleren en opgemaakt filmde hij een travestie-zelfportret dat met zijn rake commentaren een onmetelijk verdriet oproept en ijzersterke cinema oplevert.

Als tiener liet Caouette zich opmerken door met de buurjongens slasher movies te draaien en op school een musicalversie van Blue Velvet op te voeren. New York werd het toevluchtsoord voor de duivelskunstenaar die in hem groeide, en New York werd ook de stad die hem de loutering en een nooit geziene doorbraak bracht – intussen is hij er uitgegroeid tot het nieuwste gay-fenomeen.

De manier waarop Caouette de collage van zijn leven maakt – in de oververzadigde kleuren van super 8 blow-ups, in de bevroren momenten van foto’s uit automaten en op de verknipte soundtrack van antwoordapparaten – is buitengewoon geïnspireerd. Alsof de film van zijn leven zich voor zijn ogen afrolt, net voor hij met een milde glimlach de pijp uitgaat. In plaats van het narcisme of het drukkende zelfmedelijden die een gay coming of age kunnen kenmerken, toont Caouette een merkwaardige veerkracht in zijn omgang met zoveel pijn. Zijn humor is tegelijk vredig en wreedaardig, en ook al is Tarnation een woeste opwelling van montagetruuks en no-budget-inspiratie, alles is gericht op het vinden van rust, zowel voor zijn moeder als voor hemzelf.

In suburbaan Amerika – althans, zo wil de ogenblikkelijke mythe van Tarnation – staat wellicht de eerste generatie van DV-filmers te trappelen om zonder opleiding, met de branie die voortvloeit uit een trauma, een plaats in de filmgeschiedenis op te eisen. Met wat geluk volgt Vlaanderen binnen 25 jaar.

Jo Smets