SLAKKENGANG

Drieëntwintig jaar heeft het geduurd eer Richard Russo’s doorbraakroman en meesterwerk Nobody’s Fool vertaald raakte. Beter laat dan nooit.

In 2002 won de Amerikaanse schrijver Richard Russo de Pulitzer voor fictie met zijn roman Empire Falls. Hij liet toen onder meer Jonathan Franzens De correcties achter zich. Franzen scheerde nadien wereldwijd hoge toppen, Russo slaagde er niet in met een vertaling van dat prijsbeest ook bij ons uit de schaduw te treden. In Europa bleef Russo sowieso een writer’s writer, en dat is een beetje jammer, want zijn uitstekende romans verdienen het om gelezen te worden door een groot publiek.

Zijn landgenoten lezen hem graag en veel. Dat heeft hij te danken aan de succesvolle verfilming uit 1994 van zijn een jaar eerder verschenen ‘doorbraakroman’ Nobody’s Fool, met in de hoofdrol Paul Newman, en met belangrijke nevenrollen voor Bruce Willis en Philip Seymour Hoffman. In de VS groeide Nobody’s Fool uit tot een everseller. Nu ligt eindelijk ook de Nederlandse vertaling Niemands gek in onze boekhandels.

Russo groeide op in het teloorgegane Gloversville, ooit de bakermat van de handschoennijverheid in de staat New York. Heel wat van zijn romans spelen zich in dat deprimerende industriestadje van zijn jeugd af. In Niemands Gek heet het Gloversville met dienst New Bath. In de herfst van 1984 woont de op zijn zestigste gescheiden bouwvakker Donald ‘Sully’ Sullivan er boven Beryl Peoples, zijn tachtigjarige bazige huisbazin en oud-lerares Engels – ‘juffrouw Beryl’ voor bijna iedereen in North Bath’. Zijn sullige beste vriend Rub bewondert hem omdat hij soms de sponde durft te delen met Ruth, andermans feeks van een vrouw. Sully heeft last van een zere knie en werkt af en toe voor de lokale louche aannemer Carl Roebuck, bij wie hij telkens weer moet smeken en dreigen om zijn achterstallige loon uitbetaald te krijgen. Kortom: Niemands gek bulkt van de kommer en kwel, alleen is de ellende zo droog opgeschreven dat je er regelmatig luidop van moet schateren. Zo merkt juffrouw Beryl tijdens het eten van een vies uitziende Franse ‘escargot’ op dat er ook een woord in de eigen taal voor bestaat: ‘Slak. Voor paardenpoep bestond waarschijnlijk ook een Frans woord, maar dat betekende niet dat het Gods bedoeling was dat je het at.’ Niemands gek raakt zware thema’s aan, zoals dysfunctionele families en mishandeling, en in heel wat personages sluimert de waanzin, maar Richard Russo weet met zijn fijn gevoel voor humor behendig de val van het miserabilisme te ontwijken.

Een paar maanden geleden verscheen in Amerika Russo’s nieuweling Everybody’s Fool, waarin Sully tien jaar ouder is maar nog niet echt veel wijzer. Laat ons hopen dat de vertaling nu ook geen slakkengang van een kwarteeuw wordt.

NIEMANDS GEK *****

Richard Russo, Signatuur (originele titel: Nobody’s Fool), 592 blz., 26,99 euro.

JAN STEVENS

CENTRALE ZIN Sully, al zijn leven lang het schoolvoorbeeld van een underperformer, was – zoals de mensen zeiden – niemands gek, een omschrijving die Sully ongetwijfeld zou waarderen zonder ooit de letterlijke strekking te bevatten.