Maandag 4/5, 22.10 – Canvas

Isaac Mbuyi is misschien niet zo’n welluidende naam als Guy Verhofstadt, maar de Puur Persoonlijk-docu die Bram Van Paesschen maakte over deze jonge Congolees die in de verlaten mijnen van Kolwezi het kapitaal om te kunnen studeren letterlijk bij elkaar schraapt, kunt u moeilijk negeren. Van Paesschen geldt als een van de grote talenten van de aanstormende generatie documentairemakers. In 2002 liet hij zich al opmerken met z’n afstudeerproject Rookgordijn boven Brussel, een docufictie over de beruchte brand in de Innovation, en voor De Wereld van Tarantino maakte hij het beklijvende World of blue, Land of O. over de geïsoleerde strijd van drie aidspatiënten in het Brusselse Sint-Pietershospitaal.

De Puur Persoonlijk-docu van Van Paesschen ging vorig jaar in première op Docville onder de titel Pale Peko Bantu Mambo Ayikosake, een Congolees spreekwoord dat zoveel wil zeggen als ‘waar er mensen zijn, is er nooit een gebrek aan problemen’. En dat is pijnlijk van toepassing op de Katangese mijnstreek Kolwezi. ‘Vroeger was dat een welvarend, geïndustrialiseerd gebied’, zei Van Paesschen – die alweer naar Congo teruggekeerd is – bij de voorstelling.’ Maar de bedrijven gingen er failliet en de mijninfrastructuur is er ondertussen helemaal verrot. De mijnwerkers – die ‘creuseurs’ worden genoemd omdat ze letterlijk de aarde met hun handen afschrapen – graven er nu naar koper en kobalt in dienst van Chinezen, Libanezen en internationale bedrijven die allemaal werken volgens het principe van ’take the money and run’. Ze zijn er enkel om hun zakken te vullen.’

Om dit verhaal van, aldus de maker, ‘onrechtvaardigheid en uitzichtloze, onmenselijke omstandigheden’ te

vertellen volgde Van Paesschen de jonge Isaac Mbuyi. ‘Tijdens mijn research kwam ik Isaac op het spoor en hij sprong er meteen uit door zijn intelligentie en communicatieve vaardigheden. Hij graaft in de mijnen naar kobalt om te kunnen studeren. Een jaar intensief werken om een klein kapitaal bijelkaar te krijgen, dat is de motivatie van alle werknemers in de mijnen. Het is een van de weinige plekken waar je op relatieve korte tijd redelijk wat geld kunt verdienen.’

Kolwezi bleek uiteraard niet meteen de meest gunstige omgeving om een documentaire te draaien, maar daarvoor legde Van Paesschen de nodige inventiviteit aan de dag. ‘Er is veel corruptie en dagelijks kom je politie tegen die om steekpenningen vragen. Maar ik had een truc. Voor ik begon, ging ik bij de gouverneur van Katanga op bezoek. Ik liet een foto van ons beiden maken en schreef er achteraf een willekeurig telefoonnummer op. Telkens als ik die boven haalde heeft dat mij én Canvas heel wat geld bespaard. (Lacht)‘

(H.V.G.)