Ook voor wie zijn Bijbel niet kent, spreekt Gomorra tot de verbeelding. Na boek en film is er nu dus ook een tv-serie over het dagelijkse leven bij de Camorra, en die mag er alle zoutpilaren nog aan toe zijn. ‘Dit is niet zomaar entertainment, dit is essentieel.’
Het begon acht jaar geleden met Roberto Saviano’s bestseller Gomorra, een non-fictierelaas over het web dat de Camorra, de Napolitaanse maffia, spint. Daarop volgden een theaterstuk en de bekende gelijknamige film van Roberto Saviano. En zoals u hier vorige week al kon lezen: de tv-serie is minstens even goed als de film.
‘In 2008 tekenden de producenten van onze reeks ook al voor de Italiaanse misdaadreeks Romanzo criminale‘, legt regisseur Stefano Sollima uit. ‘Dat was al een stap in de goede richting, maar Gomorra is nog eens een flinke stap vooruit. Hiermee willen we bewijzen dat dat we in Italië een reeks kunnen draaien die zonder blikken of blozen naast de grote Amerikaanse series kan staan.’ Wat alvast gelukt is: Gomorra is ondertussen al aan veertig landen verkocht – en de internationale pers mag komen kennismaken met cast en crew in Cinema Moderno in Rome.
Centraal in de reeks, die andere stukken van Saviano’s boek fictionaliseert dan de film, staat de familie Savastano, met peetvader Pietro, diens rechterhand Ciro Di Marzio, Pietro’s vrouw Imma en hun zoon Genny. ‘Ciro is zonder twijfel niet gelukkig met wie hij is’, zegt Marco D’Amore (zie foto), die hem vertolkt. ‘Hij heeft een gezin, een kind en een vrouw, maar hij is ook een crimineel. Ciro’s vrouw is overigens ook geen heilig boontje: ze weet wie haar man is en wat hij doet, een echte partner in crime. In een wereld als die van de Camorra kun je maar heel moeilijk hechte relaties aangaan. Natuurlijk, in het begin van de reeks is er een zekere vriendschap, affectie, tussen Pietro en Ciro, maar die is eigenlijk terug te brengen tot iets puur zakelijks.’
De manier waarop die zakelijke band geconsolideerd wordt, is overigens niet van de poes: Ciro moet de urine van zijn baas drinken, als teken van tegelijk onderwerping en trouw. ‘Een heel belangrijke scène’, knikt D’Amore. ‘In de eerste plaats omdat ze zo nauw aan de taal van de Camorra gelieerd is, ook al vanwege dat symbolische doorgeven van vloeistoffen. We hebben die scène meermaals gedraaid en uiteindelijk die take gekozen waarin je het duidelijkst Ciro’s karakter ziet: een man die, zelfs als hij dit doet – urine drinken – zijn blik nooit laat zakken.’
Ciro is inderdaad een personage met haast mythische proporties, en in Italië ondertussen een idool. Voor zijn rol onderging D’Amore een heuse metamorfose. ‘Bij de auditie woog ik nog zo’n 25 kilo meer, ik had een baard, krullen. Stefano Sollima wilde een soldaat, een man van de actie, maar ook een strateeg. Uiteindelijk lijkt Ciro zo uit een shakespeariaanse tragedie gestapt, het equivalent van Iago uit Othello.’
‘Op een bepaalde manier denk ik dat Pietro wel om Ciro geeft’, vult Fortuna Cerlino, Pietro in de serie, aan. ‘Hij is de zoon die Pietro had gewild en hij is alles wat zijn zoon Genny niet is, maar hij zou ook niet aarzelen om Ciro om het leven te brengen als hij nog maar het gevoel zou hebben dat hij zou kunnen twijfelen aan zijn loyaliteit. In een positie als die van Pietro – de grote baas – kun je het jezelf niet permitteren om te aarzelen, want dan kan het al te laat zijn. Ik denk dan ook dat hij in voortdurende angst speelt.’
‘Volgens mij kan Ciro enkel als lijk ontsnappen uit dat milieu’, meent D’Amore. ‘Hij zit er te diep in. Hij is erin geboren, en daardoor kan ik wel empathie voor hem voelen, maar ik walg ook van de dingen die hij doet.’ Cerlino kent het gevoel: ‘Tot op een bepaald punt kan ik Pietro begrijpen, maar voorbij die lijn kan ik er rationeel niet meer bij. Het is dan ook erg vermoeiend om zo’n personage te spelen. Ook al ben je maar acteur, als ik iemand in mijn rol afgeranseld had, moest ik dat na een lange draaidag letterlijk van me afwassen.’
‘Weet je,’ zegt regisseur Stefano Sollima, ‘rolmodellen uit onze jeugd bepalen grotendeels wie we worden als mens. Als al je rolmodellen, alle mensen rondom jou criminelen zijn, dan wordt het moeilijk. Anderzijds: ik ken veel creatieve Napolitanen en mensen met normale jobs. Het kan dus, daar trek ik me aan op.’
IN NAPELS, ZO HEET HET, KRIJG JE NIETS gedaan zonder de medewerking van de Camorra, maar de makers benadrukken dat crew en cast allemaal professionals zijn en dat er niemand betaald of omgekocht is voor welke dienst dan ook -ongetwijfeld omdat Matteo Garrone, de regisseur van de film uit 2008, deels met acteurs werkte die hij van de straat plukte. Later bleek dat minstens drie van hen zelf tot de plaatselijke maffia behoorden.
‘Maar het was heel belangrijk voor ons om echt op die plekken te draaien waar het om gaat’, Maria Pia Calzone, die Pietro’s vrouw Imma speelt. ‘Het grauwe en grijze van bepaalde Napolitaanse buurten is zoals Rome in La grande bellezza of New York in Sex and the City: een onmisbaar extra personage.’
ONVERMIJDELIJK ALS JE DE MAFFIA OP HET grote of het kleine scherm opvoert: de vergelijkingen met The Sopranos, The Godfather en wat dies meer zij. Maar die vinden weinig genade bij regisseur en acteurs. ‘Ik heb die graag gezien, en ze doen de vertelkunst alle eer aan’, zegt Marco D’Amore, ‘maar dit is anders: Gomorra is gespeend van glitter en glamour.’
Maria Pia Calzone zocht de inspiratie bijvoorbeeld niet bij Carmela Soprano, maar dichter bij huis. ‘Bij echte vrouwen van binnen het milieu, met wie ik ook effectief ben gaan praten. En wat ik van die vrouwen geleerd heb, is dat je langzaamaan paranoïde wordt als je in die wereld leeft. Bij elk glas water of bij elke stoel die je aangeboden krijgt, ga je je afvragen of er niets anders achter zit en waar het gevaar schuilt. Wat me opgevallen is in die gesprekken met die vrouwen is dat ze er helemaal niet uit willen stappen. Ze voelen zich helemaal geen slachtoffer, dit is hoe ze gewend zijn te leven. En dat is hét sleutelelement om Imma en wat zij doet te begrijpen.’
‘In The Sopranos zit nog een andere filter tussen verhaal en publiek: humor, die het verteerbaar maakt’, aldus regisseur Sollima. ‘Wij hebben dat bewust vermeden. Wat overblijft is bittere ernst en rauw geweld. Ik zou onze reeks dan ook eerder met The Wire vergelijken: hyperrealistisch.’
‘Omdat Gomorrah zich in Italië afspeelt in Italië, is het ook echter’, knikt D’Amore. ‘Soldaatje spelen en met speelgoedgeweren in het rond zwaaien, heeft een andere betekenis voor de jongetjes van hier.’
UITEINDELIJK IS HIER OOK IETS MEER DAN pure fictie in het spel. Roberto Saviano, auteur van het boek, is sinds de publicatie daarvan met de dood bedreigd door de maffia en krijgt permanent politiebescherming. In een videoboodschap legt hij uit waarom de nieuwe reeks voorhem belangrijk is: ‘Door deze reeks krijgt Gomorra zijn derde leven, kunnen we weer een nieuw publiek de ogen openen. Spreken over misdaad is niet hetzelfde als die verdedigen. Een fictiereeks of een film maken over misdaad is dat ook niet. Er niet over spreken, dat zou een misdaad zijn, want dan zouden zij winnen.’
Fortunato Cerlini denkt er net zo over: ‘Gomorra is niet zomaar entertainment, het is essentieel entertainment. Het is belangrijk dat we dit verhaal vertellen, want Italië heeft een probleem met het afbeelden van zichzelf. Het beeld dat we hier op de publieke zenders krijgen, is uitsluitend positief: alles gaat hier goed. Nieuwsflash: niet alles gaat hier goed, en het is belangrijk dat we dat even kunnen meegeven, ook al is het dan binnen een entertainmentkader.’
GOMORRA
Uit bij Lumière.
DOOR GEERT VERHEYEN
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
