DE KUNST VAN HET WOORD. KUNNEN PRAATFILMS OOK INTENS CINEMATOGRAFISCH ZIJN? GEEN BETER BEWIJS DAN HET WERK VAN JOSEPH L. MANKIEWICZ.

DRAGONWYCK (1946)/A LETTER TO THREE WIVES (1949)/ FIVE FINGERS (1952)

Films: HHHH Extra’s: HHHH (Carlotta films/Franse import)

Mankiewicz

Films. Schrijver-regisseur Mankiewicz (1909-1993) weet als geen ander de kunst van het woord dramatisch te ensceneren in films waarin permanent verbaal ge-duelleerd wordt. De drie films die in deze uitstekende Franse uitgave worden gebundeld (de titels worden in het Frans vermeld, maar geen nood: je kunt de originele versie bekijken, weliswaar met enkel Franse onderschriften), zijn prachtige staaltjes van de retorische hoogstandjes van de jongere broer van Citizen Kane-scenarist Herman Mankiewicz.

De minst bekende van het trio is Mankiewiczs regiedebuut Dragonwyck, een gotische romance in de stijl van Hitchcocks Rebecca, met een glansrol voor de ijzingwekkend betoverende Gene Tierney en met Vincent Price als een decadente, verslaafde grootgrondbezitter. Zoals velen van de hautaine protagonisten van Mankiewicz is deze aristocraat in een democratisch Amerika de gevangene van een tijd en een wereld die hij niet begrijpt. Vandaar ook dat hij ten prooi valt aan autodestructieve impulsen.

A Letter to Three Wives was het eerste succes van Mankiewicz en leverde hem de dubbele oscar op van beste script en beste regie (een krachttoer die hij een jaar later nog eens overdeed met zijn beroemdste film, All About Eve). Deze genadeloze analyse van de kleine burgerij in een sloom provinciestadje berust op een sluwe mechaniek: drie vriendinnen (Jeanne Crain, Linda Darnell, Ann Sothern) ontvangen net voor ze gaan picknicken een brief van de plaatselijke vamp die beweert dat ze ervandoor is met een van hun echtgenoten. Een hele dag lang is het gissen wie nu de bedrogen echtgenote is. Uit de flashbacks (de geliefkoosde vertelstructuur van de regisseur) blijkt dat ze alle drie in aanmerking komen en dat hun huwelijksleven ondanks de uiterlijke schijn geen pretje is. Een typische Mankiewicz-vondst is dat we de vrouw die iedereen manipuleert, de intrige beheerst en het verhaal vertelt, nooit te zien krijgen.

A Letter to Three Wives bevat alle grote thema’s van deze regisseur: de sociale vernedering, de knecht-meesterverhouding, de harde strijd om te overheersen. De visie op de American way of life en het dromen van succes en maatschappelijk aanzien is ongemeen hard; voor de dames bestaat het huwelijk uit een reeks zware beproevingen die aanleiding geven tot een giftig en ironisch melodrama.

In het waar gebeurde Five Fingers schildert Mankiewicz het portret van een butler (een magistrale James Mason) bij de Britse ambassade in Ankara op het einde van de Tweede Wereldoorlog, een amateurspion die besluit om top secret-documenten aan de Duitsers door te spelen. Achter de façade van de spionage-intriges, gaat het vooral om de gewijzigde gezagsverhoudingen tussen meesters en dienaars, waarvan de suggestieve wreedheid door de gepolijste stijl (zowel van de film als van de goede manieren van de verraders en samenzweerders) nog wordt aangescherpt.

Extra’s. Ook het bonusmateriaal is van topkwaliteit. Franse exegeten storten zich geestdriftig op de obsessies, thema’s en motieven van een regisseur die bij onze zuiderburen een bijna goddelijke status geniet. De toegevoegde middelmatige tv-remake van Five Fingers (met Ricardo Montalban en Peter Lorre) zet het brio en raffinement van Mankiewiczs mise-en-scène nog extra in de verf. Er is ook een twee uur lang gesprek tussen Mankiewicz en de Franse criticus Michel Ciment (het eerste deel gedraaid in Berlijn waar Mankiewicz in 1928 correspondent was voor The Chicago Tribune; het tweede deel in zijn landhuis in Bedford, New York) waarin de meesterverteller met gevoel voor drama en onthullende anekdotes zijn leven, zijn films en zijn werk in Hollywood becommentarieert.

Patrick Duynslaegher