M/V/X

‘Allee, je weet wel, van die mensen zoals wij.’ Selina herhaalde het een paar keer in de tweede aflevering van M/V/X. Mensen zoals wij, daarmee bedoelde ze mensen die in het verkeerde lichaam zijn geboren.

Door het voortdurend te hebben over mensen zoals wij en over hoe andere mensen reageren op die mensen zoals wij, peuterde Selina aan de moeilijk helende en soms etterende wonde waarmee veel transgenders door het leven dwalen. Je mag dan al blij zijn met je nieuwe lichaam, je nieuwe leven, je nieuwe identiteit, maar wat als dat zich vertaalt in spottende blikken? In een moeizamere zoektocht naar een huis, een job, een bestaan, een normaal leven? Wat als je bij iedere beslissing die je neemt weer geconfronteerd wordt met het buitenbeentje dat je bent?

Het was prachtig om te zien hoe Boudewijn van VTM bijna moeiteloos transformeerde in Bo en hoe de samenleving zo goed als eensgezind rechtveerde om de man die vrouw werd een staande ovatie te geven. Maar om daaruit te besluiten dat het voor transgenders helemaal normaal is om te worden wie ze zijn, is een te optimistische lezing van de feiten. Een kleine greep uit onderzoeksmateriaal over het welzijn van transgenders: acht op de tien overweegt vroeg of laat zelfdoding, vier op de tien probeert het ook. Een op de drie krijgt te maken met beledigingen, fysieke bedreigingen en pesterijen.

Het vergt moed voor een transgender om een camera mee te nemen naar zijn of haar afspraken met de dokter, om mensen die men niet kent toe te laten in de gesprekken over borstverwijderingen, vaginareconstructies, het dagelijks oprekken van de vagina en eicellen oogsten. Technisch staat de ombouw van man tot vrouw en omgekeerd dan wel op punt, dat betekent nog niet dat het mentaal een even vanzelfsprekend proces is.

Ariane ziet er in alle opzichten uit als een kwetsbaar, elfachtig meisje. Wie haar ziet, kan zich de jongen niet voorstellen die ze ooit geweest is. Toch worstelt Ariane met haar vrouw-zijn. Ze is wie ze altijd is willen zijn, maar moet nu vaststellen dat ze niet weet wie ze als meisje is. ‘Ik ben twintig en begin aan mijn leven’, zegt ze. Dat is twintig jaar later dan de meeste andere mensen. Op haar bed bladert ze in modebladen, ze verft haar haren om niet langer ‘het blondje’ te zijn. Het lijken futiele gebaren, maar het toont ook hoe dat gevecht tussen lichaam, gender en geest een leven zo kan inpalmen dat er nog weinig ruimte rest voor iets anders.

Selina praat dan weer zoveel over mogelijke discriminatie dat je je afvraagt of ze het verschil nog ziet tussen een tegenslag die alle mensen overkomt of een tegenslag die haar overkomt om wie ze is. Hoe zwaar moet het leven wegen als iedere stap beheerst wordt door de vraag: zal of wil men mij aanvaarden zoals ik ben? Als Selina lacht, is dat voorzichtig, onzeker, afwachtend. In de aankondiging van de volgende aflevering hoor je haar toegeven dat ze weleens aan zelfdoding gedacht heeft. Ariane zal hetzelfde vertellen. Ondertussen zie je de moeder van Dylano een snik onderdrukken, de dag voor haar dochter haar borsten laat wegzuigen. Nee, zegt ze eerlijk, voor een moeder is het niet eenvoudig om een dochter in te ruilen voor een zoon.

Op de achttiende verjaardag van Dylano worden foto’s van vroeger geprojecteerd. ‘Nu zie ik het ook’, zucht de moeder. ‘Hij is nooit een meisje geweest.’ Ik hoop dat M/V/X massaal bekeken wordt op middelbare scholen en op ministeries met allerlei soorten bevoegdheden. Dit is een uppercut van empathie. Je moet al een man van staal zijn om geen centimeter begrip op te brengen voor de levenslange worsteling van ‘die mensen zoals wij’. Hoe moeilijk kan het zijn om er mee voor te zorgen dat ze mensen zoals wij allemaal mogen zijn?