Natalie Portman ligt op koers om haar tweede Oscar te winnen. In de biopic Jackie duikt ze in de Chanelpakjes én de psyche van Jacqueline Bouvier Kennedy, vlak na de moord op haar man, president John F. Kennedy. ‘Het beste verhaal haalt het in de geschiedschrijving, en dat wist Jackie deksels goed.’
Het neoclassicistische hotel in New York waar Natalie Portman me te woord staat, was in 1969 het decor voor een scène in Midnight Cowboy. Dustin Hoffman merkt dat er in het gebouw maar weinig mannen rondlopen die willen betalen voor seks met Jon Voight en foetert: ‘A whole goddamn hotel with nothin’ but lonely ladies.’ Ik speel met het idee om Portman te begroeten met ‘A whole goddamn hotel room with nothin’ but a lovely lady.’ Het blijft bij een aarzelend ‘congratulations’ want de Israëlisch-Amerikaanse actrice (née Neta-Lee Hershlag) blijkt hoogzwanger. De vorige keer dat ze in verwachting was, waggelde ze het podium op om de Oscar voor beste actrice in ontvangst te nemen voor haar vertolking van getroebleerde prima ballerina in Black Swan (2010).
De huiveringwekkende balletfilm van Darren Aronofsky was een keerpunt in haar leven. De veelzijdige actrice die zonder kleerscheuren kinderroem (herinner u haar minderjarige geflirt met Jean Reno in de actiethriller Léon) én het belabberdste Star Wars-drieluik overleefd had, promoveerde tot een ernstige kandidate voor het grote werk. Ook voor haar privégeluk was Black Swan belangrijk. Op de set liep ze in tutu haar toekomstige man tegen het lijf: de Franse danser en choreograaf Benjamin Millepied.
Ook nu zou Portman weleens een Oscar kunnen winnen terwijl ze in blijde verwachting is. Ze behoort alvast tot de favorieten na haar uitmuntende vertolking in Jackie van de Chileense regisseur Pablo Larraín (No, Neruda). De bezwerende biopic zoomt in op de uren en dagen na de dodelijke aanslag op de Amerikaanse president John F. Kennedy – ‘Jack’ voor familie, intimi en fans – die op 22 november 1963 in Dallas werd doodgeschoten. Terwijl de natie in shock verkeerde, schaarde zijn echtgenote Jackie zich aan de zijde van vice-president Lyndon B. Johnson toen die luttele uren later de eed aflegde aan boord van Air Force One. Ze droeg nog steeds haar roze mantelpakje, dat intussen met het bloed van haar man was besmeurd.
Zo terughoudend Portman is als het gaat over haar Oscarkansen en sterke vertolking (‘Oh ja? Dankjewel, ik kan dat zelf moeilijk beoordelen’), zo gretig vertelt ze over haar graafwerk naar Jackie. Ze ontdekte dat de first lady meer was dan een stijlicoon met een zwak voor grote zonnebrillen en mantelpakjes van Franse ontwerpers. ‘Ik heb elke biografie over haar gelezen. Dat waren er nogal wat. Bijna iedereen die Jackie gekend heeft, schreef een boek over haar: de nanny, de lijfwacht, de secretaresse… Dat was niet altijd hoogstaande literatuur, maar het leverde me wel sterk uiteenlopende visies op. Handig want Pablo koos heel bewust voor een film die niet één, maar een heleboel verschillende Jackies laat zien.’
Heb je ook met haar familie gesproken? Jackie Kennedy kon het heel goed vinden met haar zus. Vreemd genoeg komt zij in de film niet aan bod.
PORTMAN: Haar zus was haar steun en toeverlaat tijdens die donkere dagen in 1963. Ze komt niet in de film voor omdat ze nog leeft en erg op haar privacy gesteld is. Ik heb niemand van de familie kunnen spreken. Gelukkig was er geen gebrek aan materiaal. Je houdt het niet voor mogelijk hoeveel beeldfragmenten van Jackie op YouTube staan. Je vindt zelfs interviews terug uit de tijd dat Jack campagne voerde om senator te worden. Toen ik die vergeleek met latere beelden merkte ik hoe Jackie gaandeweg bedrevener werd in het boetseren van Jacks imago, en dat van haarzelf. Dat hóór je zelfs: in het begin sprak ze vrij onbehouwen, daarna steeds gepolijster en zachter. Ze knipperde meer met haar ogen en keek zelden nog mensen in de ogen.
Je doet je best om op Jackie te lijken, om als haar te klinken en alles over haar te weten. En vervolgens? Was er nog wel plaats voor verbeelding?
PORTMAN: Natuurlijk wel. Verbeelding is alles, het is niet iets dat er op het einde bij komt. Hoeveel je ook over een personage weet, het gaat erom hoe jij dénkt dat ze praat, beweegt, is. Soms heb je meer aan je verbeelding dan aan persoonlijke ervaringen. Ik heb ook al gerouwd om mensen waar ik erg op gesteld was. Maar daar had ik niet veel aan omdat mijn ervaring niet te vergelijken is met die van Jackie. Haar man werd vermoord terwijl ze naast hem zat! Hij was president! Het hele land stond doodsangsten uit! Het was een onwaarschijnlijk persoonlijke, tragische en traumatiserende ervaring en de hele wereld kon meevolgen. Zoiets had nog nooit iemand meegemaakt.
Staat Jackie echt zó ver van je af? Als bekroonde actrice en Star Wars-ster ben jij toch ook al jaren een publiek figuur?
PORTMAN: Het is helemaal anders. Ik ben geen politicus of getrouwd met een politicus. Ik vertegenwoordig geen staat of land. Niemand heeft zaken met wat ik privé uitspook. Hoogstens zijn er enkele raakvlakken. Hoe ziet de wereld jou? Hoe wil je gezien worden? Wie ben je? Wie wil je zijn? Wie wil men dat je bent? Die vragen stelt iedereen zich, dat zit in ons. Maar het is wel ánders voor een publiek figuur. Je valt nooit samen met de publieke figuur en het beeld dat men van je heeft. Wist je trouwens dat Jackie haar interviews redigeerde? Ze stond pas interviews toe op voorwaarde dat ze die mocht nalezen én aanpassen. Ik vond transcripties terug waarin fragmenten ontbreken. Die hiaten doen je beseffen dat er achter het personage ook een mens van vlees en bloed schuilging. Iemand die minder ‘presentabel’ was voor de wereld, en net daarom interessanter.
In een van die interviews zegt Jackie nadrukkelijk dat ze níét louter de weduwe van Kennedy wil zijn. Door te focussen op de nadagen van de moord pint de film haar wél op die rol vast.
PORTMAN: Niet waar! Dat wij de film gewoon Jackie kunnen noemen en iedereen dan meteen weet over wie het gaat, bewijst dat ze meer was dan dat. Ze wilde gewoon niet de weduwe zijn die levenslang zou rouwen en lintjes doorknippen telkens als een gebouw, straat, standbeeld of luchthaven naar haar man zou worden vernoemd. Jackie toont haar grote persoonlijkheid en hoe zij voor een groot deel het beeld dat wij van Kennedy hebben bepaald heeft. Kennedy heeft Jackie niet gemaakt, Jackie heeft Kennedy gemaakt.
Hoe heeft Jackie JFK ‘gemaakt’?
PORTMAN: Pablo had het geweldige idee om ons de making-of van de White House-tour (waarvoor Jackie zich door een tv-ploeg liet volgen door de ambtswoning van de president, nvdr.) te laten zien. Die legt uit hoe enorm belangrijk storytelling is. Het verhaal is alles. Het beste verhaal bepaalt hoe de geschiedenis wordt gezien. Jackie wist dat deksels goed en bepaalde toen hoe we vandaag naar Kennedy kijken.
Jack en Jackie Kennedy waren pioniers in de periode waarin de televisie de politieke arena voorgoed veranderde. Dat had een grote impact op hun leven en gedrag. Jackie vertelde dat ze de televisiedebatten in de aanloop naar de presidentsverkiezingen oneerlijk vond. De zwetende, norse Richard Nixon was geen partij voor haar knappe, elegante, vlotte, jeugdige echtgenoot. Voor het tv-tijdperk kon je enkel lézen over de verschillen tussen beide presidentskandidaten, op tv konden de mensen die zien. Dat is een wezenlijk verschil. Jackie was zich heel goed bewust van het effect dat een beeld, een voorkomen, op de perceptie van mensen had. Zij heeft daar haar voordeel mee gedaan. Jackie laat zien hoe ze na de aanslag het beeld van John F. Kennedy heeft geboetseerd. Ze wist dat dát beeld voor een groot deel zou bepalen hoe we over Kennedy en zijn erfenis zouden denken.
Nu je voor me zit, valt me nog meer op dat je helemaal niet op Jackie Kennedy lijkt.
PORTMAN: Dat heb je goed gezien. (lacht) We hebben dezelfde haarkleur, maar dat is het zowat. Er is behoorlijk wat werk in gekropen om van mij een Jackie te maken. In het begin had ik er geen goed oog in, maar dankzij kostuums, kapsels en make-up kwam het goed. Gelukkig maar. Ook al blijft het actéren, het helpt enorm als je er enigszins uitziet als je personage. De kleren – schitterend werk van Madeline Fontaine – hebben bijna dezelfde functie als muziek: ze onderstrepen wat onderstreept moet worden en kondigen aan wat er zal gebeuren. Je houdt je adem in op het moment dat Jackie dat roze mantelpakje aantrekt. Dat had ze aan op de dag van de aanslag op haar man.
Pablo Larraín reconstrueert graag historische feiten en steekt daar ook veel werk in. Maakt het jou wat uit of de stoel en het vloertapijt historisch correct zijn?
PORTMAN: Natuurlijk wel. Het is voor een acteur prettig werken als alles eruitziet zoals in het echt. Dat maakt het net iets gemakkelijker om je te laten gaan. In de studio in Parijs was een nauwgezette kopie van het Witte Huis gebouwd. Production designer Jean Rabasse (zie ook La cité des enfants perdus, nvdr.) heeft zichzelf overtroffen. De set was een juweeltje. Pablo Larraín en chef- fotografie Stéphane Fontaine (Captain Fantastic, De rouille et d’os, Elle, nvdr.) zorgden ervoor dat ik kon gaan en staan waar ik wilde. Stéphane volgde mij vaak met de camera op de schouder. Dat gaf me heel veel vrijheid. Zo is het plezant werken.
Hoe komt Jackie uit de vergelijking met andere prominente first lady’s zoals Eleanor Roosevelt of Michelle Obama?
PORTMAN: Ik heb me helemaal niet verdiept in hoe andere first lady’s hun rol hebben ingevuld. Pas na de opnames heb ik boeken gelezen over presidentsvrouwen met een sterke persoonlijkheid en een grote politieke invloed. De merkwaardige Nellie Taft (echtgenote van William Howard Taft, president van 1909 tot 1913, nvdr.) bijvoorbeeld, of Abigail Adams (echtgenote van John Adams, die in 1797 de tweede president van Amerika werd, nvdr.). Getrouwd zijn met een president of politicus was voor vrouwen lang de enige manier om op het beleid te wegen.
Wat verwacht je van Melania Trump, de nieuwe first lady?
PORTMAN: Niets. Ik weet niet veel over haar.
Ze zou haar man soms aanspreken op zijn Twittertirades.
PORTMAN: Ah ja?
Toont Jackie wat Amerika zal missen nu de Obama’s het Witte Huis hebben verlaten?
PORTMAN: Ik kan niet voorspellen hoe de kijkers de film straks zullen lezen, of wat ze ervan zullen meenemen naar huis. Jackie toont een behoorlijk donkere bladzijde uit de geschiedenis van Amerika. We zijn er toen uit geraakt. Misschien kunnen we daar hoop uit putten.
Je woonde in Parijs toen je man artistiek directeur van het Ballet de l’Opéra de Paris was. Hoe heb je de aanslagen van 13 november 2015 ervaren?
PORTMAN: Na de aanslagen waren de mensen bang om op straat te komen. De straten en pleinen waren leeg. Dat was een héél akelig zicht. Parijs was een spookstad. Niemand wist wat er nog zou gebeuren, of aanslagen dagelijkse kost zouden worden. Veel mensen hadden dierbaren verloren en waren in rouw gedompeld, privé of publiek, alleen of in groep. Mensen treurden om het verlies van dierbaren, maar ook om het vermeende verlies van een idee. Een stukje Frankrijk leek gesneuveld.
Ongewild kreeg ik een heel scherp beeld van wat een collectief trauma is. De moord op Kennedy had ook een terreuraspect. Wat zal er gebeuren nu zelfs onze president niet meer veilig is? Worden we aangevallen? Kunnen we nog wel buitenkomen?
Ik vond het ontzettend dapper dat de mensen na de aanslag op Charlie Hebdo massaal op straat kwamen. Ook die mars van wereldleiders maakte indruk. Op die manier gaven ze duidelijk aan dat ze niet in een wereld van terreur wilden leven en dat het op straat wél veilig was. Het was ook een signaal dat het leven verderging.
Hoewel je nog maar 35 bent, zit je al 25 jaar in het vak, en was je te zien in een veertigtal films. Bevalt het ouder worden je wat?
PORTMAN: Het is een voorrecht! Ik prijs mezelf gelukkig dat ik ouder word. Veel mensen krijgen die kans niet eens.
Hoe komt het dat je pas vorig jaar voor het eerst hebt samengewerkt met een vrouw, voor Planetarium vande Française Rebecca Zlotowski?
PORTMAN: De verklaring is even eenvoudig als betreurenswaardig: er zijn te weinig vrouwen die films maken. In landen als Frankrijk zijn er iets meer, maar hier in de VS zijn ze ronduit schaars. Rebecca was gewoon de eerste vrouw die me een interessante rol aanbood.
Waarom zijn er volgens jou zo weinig vrouwelijke regisseurs?
PORTMAN: Voor een groot deel omdat het systeem hen niet genegen is. Maar ook een beetje omdat vrouwen niet vaak de touwtjes in handen nemen. We hebben nood aan meer vrouwen die wíllen films maken en dat luidop verkondigen, én aan meer mensen die die films willen financieren en verdelen.
Voel jij je geroepen? Komt er een vervolg op A Tale of Love and Darkness (2015), je verfilming van de autobiografische roman van Amos Oz ?
PORTMAN: Zoals ik net zei: er is een probleem en we moeten de handen uit de mouwen steken. Niet alleen in de filmsector trouwens. Er zijn nog altijd te weinig vrouwelijke leiders, en vrouwen die in grote bedrijven, advocatenkantoren en overheidsdiensten een topfunctie vervullen.
Maar over een volgende film kan ik nog niets zeggen, behalve dat het er zeker nog van zal komen.
Eerst voor de tweede maal moeder worden.
PORTMAN: Het moederschap heeft me veel kalmer gemaakt. Kalmte is een goede eigenschap voor een regisseur. Regisseren lijkt wel wat op een kind opvoeden. In beide gevallen probeer je het beste in mensen naar boven te halen door de juiste omstandigheden te creëren. Waarmee ik niet wil zeggen dat je als regisseur je cast en crew als kinderen moet behandelen. Dat nu ook weer niet. (lacht)
JACKIE
Vanaf 1/2 in de bioscoop.
door Niels Ruëll
‘Jackie heeft na de moord het beeld dat we nu van JFK hebben geboetseerd.’
‘Jackie toont hoe we een donkere bladzijde uit de Amerikaanse geschiedenis hebben omgeslagen. Misschien kunnen we daar hoop uit putten voor de toekomst.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
