Dinsdag 11/11, 00.00 – Arte. Abel Gance, FR 1919
De gebroeders Lumière en Méliès waren de pioniers van de Franse film, maar Abel Gance was de grote revolutionair. Dat Gance aangezien wordt als de ‘D.W. Griffith van Europa’ heeft hij te danken aan drie stille klassiekers: Napoléon (1927), La roue (1922) en J’accuse!, een anti-oorlogsfilm uit 1919 waarvoor Gance beelden sprokkelde aan het échte front van de Eerste Wereldoorlog.
J’accuse! is een romantisch drama, maar wordt volledig door de oorlogsverschrikkingen beheerst. De liefdesdriehoek tussen Edith, haar brutale man François en Jean, de dichter waar ze verliefd op is, domineert dit epos van bijna drie uur. Beide mannen worden naar het front gestuurd en komen in hetzelfde bataljon terecht. Ze worden vrienden, maar terug thuis in de Provence barst de strijd opnieuw los: Jean wil Edith en haar Duitse bastaardkind verbergen, waardoor François vermoedt dat Jean de vader is. Wanneer de waarheid aan het licht komt, trekken de mannen terug naar de loopgraven om er zich te wreken.
In 1938 zou Gance nog een geluidsversie maken van deze schreeuw tegen het Duitse militarisme. Maar zo indrukwekkend als dit technisch en visueel inventieve spektakelstuk is die ‘remake’ niet. Het recent gerestaureerde J’accuse!, tot 2006 alleen bekend in een veertigminutenversie, heeft de kracht van een newsreel die geïnjecteerd is met een vurig lyrisme. Noem het een bouwsel van hypnotiserende dubbeldrukken, grootse panorama’s en creatieve mise-en-scène. De titel is ontleend aan Zola’s beroemde krantenartikel met dezelfde titel. Alleen laat Gance een massa soldaten de letters van de filmtitel vormen.
Gance werd verschillende keren als soldaat opgeroepen, maar werd telkens om medische redenen afgewezen. Op eigen vraag werd hij toch gemobiliseerd. Zo belandde hij bij de Section cinématographique en kon hij zijn film maken. Die realistische context maakt J’accuse! extra beklemmend. De belangrijkste gevechtsscène is samengesteld uit materiaal dat Gance filmde toen hij met Amerikaanse en Franse troepen deelnam aan de Slag bij Saint-Mihiel. Ook de climax rond de shellshock van Jean is memorabel: een optocht van uit de dood verrezen oorlogsslachtoffers, als een stoet van zombies. Die scène is gedraaid met tweeduizend soldaten op verlof die recht van het Verdunfront kwamen. ‘Ze speelden de doden terwijl ze wisten dat ze zelf waarschijnlijk binnenkort zouden sterven’, aldus Gance. Een paar weken na hun terugkeer aan het front was tachtig percent van hen gesneuveld.
(L.J.)
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
