ROCK AROUND THE BUNKER. JOACHIM FEST BESCHRIJFT HITLERS LAATSTE DAGEN IN ZIJN BUNKER EN NEEMT EEN LOOPJE MET DE GESCHIEDENIS.

Joachim fest

Macmillan, 208 blz. a 13

Inside Hitler’s bunker

Begin april 1945 schiet het Rode Leger Berlijn aan gruzelementen. Hitler, tot dan toe een über-controlefreak, verliest de pedalen: hij doolt schuimbekkend door de bunker waarin hij zich heeft teruggetrokken, wantrouwt iedereen en schreeuwt bevelen naar imaginaire legereenheden. Een paar weken later pleegt hij zelfmoord met Eva Braun. Tot zover de officiële versie. Joachim Fest, Duits historicus en gereputeerd nazi-biograaf, stelt dat beeld wat scherper. Volgens hem was Hitler een tiran die tot zijn laatste snik bleef vechten om zijn destructieve plannen tot uitvoering te brengen. Als het Derde Rijk verslagen werd, zou hij Duitsland meesleuren in zijn ondergang. Daardoor lijkt hij paradoxaal genoeg een anarchist die gedreven wordt door één motief: destructie. Alles moest eraan geloven: elke orde, elke ideologie, elke geloofsovertuiging, zelfs zijn eigen natie en zijn eigen volk.

Inside Hitler’s Bunker, de literaire basis van Oliver Hirschbiegels Der Untergang, kwam zwaar onder vuur te liggen. Het was onder het niveau van een historicus als Fest om de laatste dagen van Hitler te vulgariseren. Het was onder zijn niveau om de beschrijving van het bunkerleven op veronderstellingen en halve feiten te baseren. En de mooiste: het was beslist onder zijn niveau om geen voetnoten te gebruiken. De analyses van Joachim Fest gaan terug op de ideeën van een andere grote Hitler-biograaf. Sebastian Haffner schreef in de late jaren ’70 al dat Hitler niet als staatsman of politicus, maar als massamoordenaar gezien moet worden. Fest trekt die suggestie door tot in het extreme: in tegenstelling tot zowat alle andere veroveraars in de wereldgeschiedenis, had Hitler geen doordachte veroveringspolitiek, maar voerde hij oorlog omwille van de oorlog. Toen hij na zijn nederlaag in Sta-lingrad inzag dat het Derde Rijk fictie zou blijven, voelde hij zich verraden door het Duitse volk en wou hij wraak.

Het is een feit dat er in april 1945 duizenden onschuldige slachtoffers vielen in de straten van Berlijn. Maar de conclusie dat Duitsland toen het belangrijkste doelwit van Hitlers wraakcampagne was, is een kaakslag voor de vele tienduizenden niet-Duitsers die op datzelfde ogenblik werden gedeporteerd.

Bram van Moorhem