Enkele bakens uit een halve eeuw grootse cinema, getekend Bernardo Bertolucci.

IL CONFORMISTA H 1970

Bertolucci berijdt hier al vroeg zijn twee stokpaardjes: aberrante politiek en seks. Gebaseerd op een roman van Alberto Moravia, die toevallig ook de Premio Viareggio had gewonnen, vertelt Il conformista een eeuwenoud verhaal over een man, Marcello Clerici, die in zijn hunker om normaal te zijn zichzelf aansluit bij de regerende fascistenclan. Oorsprong van zijn conformeringsdrang: pestgedrag en seksueel misbruik. Bertolucci’s talent komt voor het eerst ten volle tot ontplooiing. Vooral de manier waarop hij de verbetenheid van Clerici laat botsen met lieflijke natuurscènes, valt op.

LAST TANGO IN PARIS H 1972

Bertolucci’s meest roemruchte film. Zelfs zij die hem niet gezien hebben, kennen het botermoment. Maar de film bevat zoveel meer dan harde seksscènes. De anale verkrachting van Maria Schneider wordt trouwens suggestief in beeld gebracht, de hardheid schuilt juist in de scheldende Marlon Brando, die zijn haat tegenover de burgerlijke maatschappij uitsist terwijl hij zijn verbitterd zaad in Maria’s endeldarm loost. Wie naast het naakt kan kijken, ontdekt een schrijnend portret van een rouwende oudere man die wanhopig op zoek gaat naar de jeugd om zo de dood op afstand te houden. Brandon op een hoogtepunt, Bertolucci die Parijs laat zinderen en, voor wie er op let, schitterende dialogen.

NOVECENTO H 1976

Naast The Last Emperor ongetwijfeld Bertolucci’s meest epische film. Onmogelijk om de plot van de vijf uur durende generatiefilm in een paar regels samen te vatten, maar 1900 bevat alle dada’s van de Italiaanse meester: weidse landschapshots, perfect gechoreografeerde groepsscènes, een staalhard (communistisch) drama tegen de achtergrond van politieke onlusten en oorlogen, en een stelletje rasacteurs – De Niro, Depardieu, Sutherland, Lancaster – die nog niet op automatische piloot speelden.

LA LUNA H 1979

Zo mogelijk nog controversiëler dan LastTango. Na de plotse dood van haar man vertrekt operazangeres Catarina met haar (onechte) zoon Joe halsoverkop naar Rome, waar ze haar verdriet wegzingt. Joe raakt op de dool, ontdekt de naald en een joekel van een oedipuscomplex. De scène waarin Catarina haar puberzoon aftrekt om hem tijdens het afkicken rustig te krijgen, deed zelfs Tarkovski terugdeinzen. Doch daarnaast: briljante operascènes die verdriet doen sublimeren tot pure schoonheid.

THE LAST EMPEROR H 1987

Als de goegemeente Bertolucci’s naam niet via Last Tango leerde kennen, dan wel via The Last Emperor, zijn meest Hollywood-fähige film, én legendarisch in zowat alle opzichten. Als eerste mocht de regisseur de Verboden Stad in om het levensverhaal van de laatste Chinese keizer te verfilmen en Bertolucci maakt duchtig gebruik van de unieke locatie zonder zich daarbij te laten verblinden door de pracht en praal. De film toont een grimmig contrast tussen de kleurrijke nadagen van de keizerlijke dynastie en de rauwe arbeiderswerkelijkheid onder dictator Mao. Slaagde er terecht in om alle negen Oscarnominaties binnen te rijven en werd door The Simpsons geparodieerd, zo mogelijk een nog mooier eerbetoon.

THE DREAMERS H 2003

Wie heeft met vrienden nooit Tarantino- of Godfather-scènes nagespeeld in de woonkamer? Dezelfde filmpassie verbindt drie jongelui in het Parijs van de jaren zestig – Amerikaanse uitwisselingsstudent Matthew, en Isabelle en Théo, een zelfverklaarde ex-Siamese tweeling. Wanneer de ouders van Isabelle en Théo op reis vertrekken, hebben ze het huis voor hen alleen en wat aanvankelijk begint als het braaf naspelen van nouvelle-vaguescènes, eindigt in verregaande seksuele experimenten. Tussen de (incestueuze) escapades door discussiëren ze verwoed over de nakende revolte en dagen ze elkaar uit om effectief het heft, en de molotovcocktails ter hand te nemen. Bertolucci mixt oude en nieuwe beelden en levert zo een schitterend commentaar op de Franse (film)geschiedenis.

IO E TE H 2012

Prototype van een huis-closverhaal, gebaseerd op de gelijknamige novelle van de Italiaanse succesauteur Niccolò Ammaniti. De teruggetrokken puber Lorenzo maakt zijn moeder wijs dat hij op skivakantie vertrekt maar duikt onder in de kelder met een mierenkolonie als enig gezelschap. Tot zijn halfzus Olivia opduikt. Olivia is het zwarte schaap van de familie, en naast fotografe ook heroïneverslaafd. Terwijl ze in de kelder afkickt, leren halfbroer en -zus elkaar beter kennen, en ontrafelen ze de geheimen van hun ouders. Bertolucci houdt de camera in bedwang en schetst een mooi portret van twee ontheemde jongeren.

(R.S.)