Vijf jaar nadat Geneviève Lhermitte haar vijf kinderen vermoordde, tracht Joachim Lafosse alsnog te achterhalen wat de Nijvelse huisvrouw tot haar gruweldaden dreef. Een gesprek over zijn controversiële dramatisering A Perdre la Raison, en de grens tussen tragiek en exploitatie. ‘Ik volg en leef mee. C’est tout.’

Op woensdag 28 februari 2007 riep Geneviève Lhermitte haar kinderen Mehdi (3), Mina (7), Miriam (9), Norah (12) en Yasmine (14) één na één naar boven en sneed hen met een pas gekocht slagersmes de keel over. Nadien probeerde ze tevergeefs zelfmoord te plegen, waarna een mediaproces volgde tijdens hetwelk Lhermitte, die in een afscheidsbrief aan haar man Bouchaïb Moqadem liet weten het beu te zijn om alleen voor de was en plas te zorgen, tot levenslang werd veroordeeld.

‘Toen ik het nieuws hoorde op de radio was ik zo gechoqueerd dat ik aan niks anders kon denken’, aldus Joachim Lafosse, de 37-jarige Brusselaar die eerder zijn talent toonde met complexe familiedrama’s als Nue Propriété en Elève Libre. ‘Zoals de meeste mensen zat ik vol onbeantwoorde vragen. Hoe kun je als moeder zoiets doen? Wat was de familiale dynamiek die ertoe leidde? De voorbije vijf jaar was het een obsessie voor mij. Zelfs met mijn psychiater had ik het op de duur over niks anders, omdat ik besefte dat het verhaal dichter bij me lag dan ik dacht. Mijn grootmoeder heeft ook een depressie gehad waardoor ze twee jaar lang niet voor haar kinderen kon zorgen. Zonder die sessies was ik eraan onderdoor gegaan.’

Toen Lafosse zijn plannen voor een fictiefilm over de zaak-Lhermitte aankondigde – de feiten lopen grotendeels gelijk, maar de personages heten anders – kreeg hij niettemin de wind van voren. Niet alleen trachtten Moqadem en dokter Schaar, die jarenlang bij het gezin had ingewoond en een soort peetvader voor hen was, het project te verhinderen door protest aan te tekenen tegen de overheidssteun voor de film. Ook in de pers werd Lafosse hier en daar sensatiezucht verweten, al weerhield dat de selectieheren van Cannes er niet van om diens vijfde langspeler vorige week in première te laten gaan op ’s werelds belangrijkste filmfestival.

‘Mijn antwoord op de heisa is de film’, bijt Lafosse van zich af. ‘Ik ben blij dat ik ervan af ben, want het was slopend. A Perdre la Raison is een fictieve interpretatie en geen documentaire. Het is het verhaal van een vrouw die met haar man en haar dokter in een destructieve driehoeksrelatie belandt. Ik wijs niemand met de vinger. Ik volg en leef mee. C’est tout. Het is een universele tragedie, een moderne Medea verpakt als een emotionele thriller. Tegelijk gaat het over grenzen en transgressie. Waar eindigt invloed en begint manipulatie? Waar eindigt liefde en begint obsessie? De vader en de dokter zijn slachtoffers, maar toch niet volledig onschuldig. Het zijn dezelfde thema’s van Nue Propriété en Elève Libre.’

In onze Cannes-special zei je: ‘Ik ben blij dat het geen auteursfilm is, maar een prent die het grote publiek aanspreekt en aanbelangt.’

JOACHIM LAFOSSE: Ik ben uitgekeken op ‘auteurscinema’. Ik wil samen zijn met mijn personages en niet de intellectueel uithangen die van op een afstand observeert. Ik wil mensen ontroeren. Ik wil zakdoeken zien en niet enkel slimme ideeën. Ik was tevreden over mijn vorige film Elève Libre, maar je voelde dat ik bepaalde topics wilde tackelen, wat ten koste ging van de emoties. Het voelde te essayistisch aan. Ik hou nog evenveel van Haneke als vroeger, maar dit keer is het meer Cassavetes, een acteursfilm die wordt gedragen door de personages. Vandaar de meer gevoelsmatige ritmiek en losse camerastijl. Als je met kinderen werkt, moet je trouwens sowieso niet afkomen met strak afgemeten cadrages en de ‘auteur’ uithangen.

Ook nieuw is de klassieke muziek van Haydn en Scarlatti die je als leidmotieven bezigt.

LAFOSSE: Ik heb die fragmenten instinctief gekozen. Ze voelden juist aan. Ik wilde barokke muziek omdat die verheven klinkt, goddelijk bijna. De muziek overstijgt de realiteit, waardoor het verhaal iets universeels krijgt, als een antieke Griekse tragedie. Romantische muziek is te psychologiserend. Dat wilde ik vermijden. Vandaar ook die scène waarin Emilie Dequenne – die de moeder speelt – begint te huilen wanneer ze een liedje van Julien Clerc meezingt in de auto. Het is een banaal deuntje, maar net daardoor is het echt en aangrijpend. Emilie heeft die huilscène zeven keer overgedaan en telkens ging ze door merg en been. Ik durfde amper ‘cut’ te roepen. Ik heb met grote actrices als Isabelle Huppert gewerkt, maar wat Emilie klaarspeelt is fenomenaal. Haar transformatie van opgewekte jonge vrouw tot psychisch uitgeput wrak grijpt me nog altijd naar de keel.

Naast Emilie Dequenne is er ook Tahar Rahim die de Marokkaanse vader speelt en Niels Arestrup als de dokter en peetvader. Die laatste twee speelden ook al pupil en mentor in Jacques Audiards ‘ Un Prophète’.

LAFOSSE: Emilie en Tahar lagen vast, maar ik heb lang getwijfeld of ik Niels wel zou casten (o orspronkelijk zou Gerard Depardieu de rol voor zijn rekening nemen, nvdr), ook al is hij een geweldig acteur. Ik wilde vermijden dat ze als duo te veel filmische bagage zouden meesleuren, aangezien Un Prophète toch een grote hit was. Uiteindelijk ben ik daarop teruggekomen. Het is net interessant om met filmpersona’s te spelen. De mensen kennen Emilie ook nog altijd als Rosetta van de broers Dardenne. Hun bekendheid heeft ook het voordeel dat ze het verhaal uit de anekdotiek halen. Wat telt, is de oprechtheid van hun spel en de dynamiek tussen de personages. Niet de gelijkenissen of verschillen met de zaak-Lhermitte. Vooraf heb ik enkele duidelijke regels opgesteld. Eén daarvan was dat ik niet met onbekende acteurs wilde werken om de reden die ik aanhaal. Een andere regel was: de moorden zelf brengen we in geen geval in beeld. Zoals ik zei: ik wil meeleven. Niet choqueren.

A PERDRE LA RAISON

Vanaf 30/5 in de bioscoop.

DOOR DAVE MESTDACH

Joachim Lafosse

‘WAAR EINDIGT INVLOED EN BEGINT MANIPULATIE? WAAR EINDIGT LIEFDE EN BEGINT OBSESSIE?’