Met het reünieoptreden op Rock Werchter sluit dEUS een hoofdstuk af. Dat er een volgende episode komt, is wel de intentie. Alleen: wanneer, hoe en met wie? Tijd voor een round-up.

Door Peter Van Dyck. Foto’s Guy Kokken

dEUS. Rock Werchter, 28 juni.

Pijnlijk: de kroniek van tien jaar dEUS begint met een historische fout van de jury van de Rock Rally die de groep in ’92 wel een finaleplaats maar geen prijs gunde. ‘ Slechte vrienden verzekerden ons dat we zeker de top-drie zouden halen’, vertelt Tom Barman. ‘De sociale druk was aanzienlijk. Maar zwaar was de teleurstelling niet: ik wist dat ik fantastische mensen rond mij had verzameld – waarvan Stef Kamil absoluut dé man was. De ontgoocheling heeft niet langer dan één dag geduurd, want we vertrokken meteen daarna voor een Spaanse tournee.’

Dat de groep toen al bijzonder gemotiveerd was, lijdt geen twijfel. ‘Tommy was enorm strijdvaardig’, getuigt Klaas Janzoons. ‘Hij gaat altijd voor de top.’ Janzoons, een straatmuzikant met folkroots, speelde op de halve finale van de Rock Rally voor het eerst als gastmuzikant mee. ‘Ik zag het direct zitten om te blijven.’ Met zijn eigengereide manier van vioolspelen zou hij een belangrijke bijdrage leveren aan het groepsgeluid. Jules De Borgher, een man met veel ervaring – die eerst de rol van roadie/chauffeur op zich nam – stapte na de Rock Rally mee aan boord. Daarmee was de eerste significante line-up een feit.

dEUS ging vruchteloos op zoek naar een platencontract. Geen hond in Vlaanderen bleek geïnteresseerd. Barman haalt geamuseerd het bezoek aan platenhuis Indisc aan. ‘De platenbaas, Marc Vanneste, zat daar, met zijn cowboyboots op het bureau. We waren geïntimideerd, het was immers de eerste keer dat we een platenfirma binnenstapten. Er werd tijdens het gesprek enorm rond de pot gedraaid. Het leidde tot niets. Twee jaar later kom ik die Marc Vanneste, goed in de wind, tegen op een feestje. Hij zei: Jij hebt mij bij mijn pietje gehad.’( lacht)

Het was uiteindelijk het kleine Waalse label Bang! dat de EP Zea uitbracht. ‘Sommige mensen denken dat wij als een komeet omhoog zijn geschoten, maar we hebben hard moeten knokken’, zegt Klaas Janzoons. ‘De eerste jaren hebben wij in elk café en in elke jeugdclub gespeeld. We werden daar ook met negatieve reacties geconfronteerd. Dat was gezond, want we waren nog niet klaar voor de grote podia.’

Vanaf de single Suds & Soda, gretig opgepikt door Studio Brussel, ging het plots wél snel. Het eerste optreden in Londen, in het voorprogramma van Girls Against Boys, bezorgde hen meteen hun internationale major deal. ‘Alle platenfirma’s kwamen op Girls Against Boys af. Wij waren de Duitse onbekende‘, lacht Barman. ‘Na afloop bleken ze allemaal in die Duitsers geïnteresseerd te zijn. Of ik onder de indruk was? Daar was geen tijd voor. Dat was zo’n moment waarvan je, als je erop terugblikt, wenste dat je er meer van had genoten.’

‘Dat de Engelse popscene toen in een impasse verkeerde, speelde in ons voordeel’, geeft Janzoons toe. ‘Alle A&R-managers waren koortsachtig op zoek naar iets nieuws. We waren op het juiste moment op de juiste plaats. Enkele jaren later, toen de Britpophype losbarstte, zouden we geen enkele kans meer hebben gemaakt.’

Na de onderhandelingsronde viel de keuze op Island. ‘Ze gingen van ons de nieuwe U2 maken, maar daar heb ik nooit in geloofd’, vertelt Janzoons. ‘Toch hebben ze zich, zeker in het begin, hard voor ons ingezet.’

MTV toonde zich enthousiast en de verkoop van debuut-cd Worst Case Scenario klom steil de hoogte in. ‘Iedereen in onze entourage goochelde plots met verhoopte verkoopaantallen van 800.000 cd’s. Ik vond dat altijd overdreven’, zegt Barman. ‘Het beangstigde mij. Onze kop werd zot gemaakt.’

Meestal kijken groepen die een decennium bestaan en iets bereikt hebben, met vertedering terug op de charmerende naïviteit van de eerste plaat. Soms hebben ze zelfs heimwee naar de onbevangenheid. Dat geldt niet voor Barman. ‘Ik vind Worst Case Scenario, en dat klinkt misschien onbescheiden, een goed uitgebalanceerde plaat. Ik hoor, en dat is wel aandoenlijk, een minder doorrookte stem. Op muzikaal vlak lijkt die plaat me echter heel rijp voor onze jonge leeftijd toen.’

Het contrast met het voorlopig laatste album The Ideal Crash is enorm. ‘We faalden volledig in wat we hadden vooropgesteld: een funky zomerplaat maken’, oordeelt Barman. ‘Het werd een downtempo coming of age-album over gebroken relaties.’

De groepsleden sleutelden in aparte ruimtes aan het album. Dat is ver verwijderd van de jongens-onder-elkaar romantiek uit de begintijd. ‘Neen, ik vond het net een waanzinnig romantische tijd’, countert Barman. ‘We zaten in Spanje ( in Ronda, in het door anager Filip Eyckmans gekochte hotel En Frente Arte, nvdr.) en waren vastbesloten om een meesterwerk te maken. Ik vroeg aan Craig: Do you think it’s gonna be a masterpiece? En hij sprak de gevleugelde woorden: Not this one. I think it’s gonna be the next one. Misschien krijgt hij nog gelijk. Het was vechten én verzoenen. Er is duidelijk een schisma gekomen tussen de groepsleden die aan het bohémienleven willen vasthouden en de anderen die dat niet meer zo zien zitten. Als je het in dié omstandigheden toch klaarspeelt om een sterke plaat af te leveren, vind ik dat een grote verwezenlijking.’

Voor Craig Ward – een perfectionist – was het achteraf bekeken een frustrerende ervaring. In een interview met Mao Magazine vorig jaar verweet hij dEUS te weinig gedisciplineerd te zijn. ‘Ik vergeet soms dat mensen heel berekend uit de hoek kunnen komen’, reageert Barman. ‘Soms merk je ineens dat er bij anderen ook serieus wat carrièreplanning bij komt kijken. Dat bleek uit dat interview. Craig had de indruk dat er méér in had gezeten. Ik bekijk dat anders. Ik sus mezelf met de gedachte dat je niet eeuwig genegeerd kunt blijven. Craig heeft eerder het hier en nu-gevoel.’

Island stelde bij de release van ‘The Ideal Crash’: het is ‘make or break time’. Dan slik je als groep toch even?

Tom Barman: We hadden gehoopt dat er minstens een verdubbeling van de verkoopcijfers zou zijn. We bleven echter op status-quo: The Ideal Crash ging 150.000 keer over de toonbank.. Maar de fantastische tournee die erop volgde, waarbij we voor méér mensen speelden dan ooit, compenseerde dat. Ik heb nog altijd het gevoel dat we vooruitgaan en dat we steeds beter worden.

Is met de ‘No More Loud Music’-compilatie het Island-verhaal afgesloten?

Barman: Nee. We brengen momenteel geen geld op, maar we kosten Island ook niets. Onze houding is dubbelzinnig. Island heeft ons nooit iets in de weg gelegd, in tegenstelling tot wat ooit zou zijn beweerd. We kregen alle vrijheid en de vereiste budgetten om te kunnen realiseren wat we in ons hoofd hadden. Af en toe was er wel eens discussie over de singles. Ik ben daar pragmatischer in geworden: zíj moeten de singles verkopen, laat hen maar beslissen wat de single wordt.

Wordt het niet stilaan tijd dat je iets aan dEUS gaat verdienen?

Barman: We leven er toch al een tijdje van, al is het niet rijkelijk. Ik ben wel rotambitieus, maar toch heb ik blijkbaar meer geduld dan andere mensen. Ik geloof nog altijd dat kwaliteit ooit komt bovendrijven. De opmerkingen van de buitenwereld zijn niet onterecht. Suds & Soda hád een hit moeten worden, maar raakte niet verder dan de cultstatus. Little Arithmetics werd in Engeland grijs gedraaid op Radio 1, maar tuimelde toch niet de hitlijsten binnen. Het was altijd: net niet. Komt daarbij dat we wispelturige kerels zijn. Dat maakt het er ook niet makkelijker op.

Vóór The Ideal Crash-tournee in ’99 van wal stak, had Craig Ward de anderen al op de hoogte gebracht van zijn voornemen om er de brui aan te geven, maar de onderlinge afspraak was dat er niets naar de buitenwereld gelekt werd vóór het laatste optreden.

‘Hij had zijn leven een andere draai gegeven’, zegt Janzoons. ‘Hij was getrouwd en gestopt met drinken. Een maand met ons in de toerbus zitten: het moet voor hem een horreur geweest zijn. Om tien uur in zijn bed kruipen om een boek te lezen, terwijl wij nog lawaai zaten te maken: het wrong. Het was trouwens voor ons allemaal in 2000 genoeg geweest. Ik vraag mij af hoe lang andere groepen dat volhouden. De batterijen waren leeg. Zes jaar toeren laat fysiek zijn sporen na. Je kunt proberen gezond te leven, maar dat lukt toch niet. Als je 24 uur in die bus moet zitten en de verveling slaat toe, is het zo verleidelijk om het op een zuipen te zetten. Maar dat wreekt zich. Ik heb daar een terugslag van gekregen. Ik doe het nu heel rustig aan.’

‘De laatste weken van The Ideal Crash-tournee waren nochtans fantastisch. We hadden ons nog nooit zo hard geamuseerd. We huurden cafés af om stevig te fuiven. We lieten de Dewaele Brothers naar Griekenland overkomen om onze feestjes op te luisteren. Dat was elke nacht tot vier uur ’s morgens doorzakken. Ik hoef er geen tekening bij te maken. Het ging echt in crescendo naar dat laatste optreden in Tel Aviv.’

De spanningen, de frustratie, de wil om iets anders te gaan doen: er waren genoeg redenen om in 2000 een sabbatperiode aan te kondigen. ‘Ik heb er altijd goed voor gezorgd dat het leven heel hard door ons werk waait’, stelt Barman. ‘ Some things took over, zo simpel was het.’

Craig Ward kocht met zijn Amerikaanse vrouw Heather een huis nabij het Schotse Edinburgh. Hij volgde een multimedia-opleiding. De muziek brandde bij hem, buiten het geven van gitaarlessen en productiewerk voor The Frames, op een laag pitje. Tom Barman bleef muzikaal actief in het project Magnum, dat hij samen met technoproducer CJ Bolland opzette, en trad zo nu en dan akoestisch op, samen met pianist Guy Van Nueten. Danny Mommens concentreerde zich samen met zijn vriendin Els Pynoo op Vive La Fête, waarbij ook Jules De Borgher drumt. Momenteel maken zij furore in de modewereld. Ook Millionaire, de groep van gitarist Tim Vanhamel, zit aardig in de lift. De single Come With You slaat over de grenzen aan.’

Klaas Janzoons is, samen met Ward, de enige die de voorbije 2,5 jaar geen behoefte heeft gehad aan het livewerk. ‘Ik kan zonder’, stelt hij. ‘Hoewel ik er nu toch honger naar krijg. Wat ik zeker gemist heb, is het reizen. Ik heb sinds mijn 18de nooit meer zo lang thuis gezeten. Ik zat hier een beetje vastgekluisterd. Het is eigenlijk ongelooflijk hoe ik van leven ben geswitcht. Of ik nog terug naar dat andere leven zou kunnen? Niet volledig. Dat zal ook niet nodig zijn. We zijn allemaal ouder nu. In het begin van dEUS was ik 17: ik woonde alleen, had geen geld en studeerde niet graag. Die groep was mijn redding. Intussen heeft iedereen een leven náást dEUS opgebouwd en dat is maar goed ook. Ik heb een café nu, vooral om de buurt (de Antwerpse Seefhoek, nvdr.) wat op te fleuren. Alleen maar muziek is niet aan mij besteed. Het zal nooit meer zo intensief worden als vroeger. Om de paar jaar een plaat uitbrengen en een selectieve toer langs de grote steden ondernemen: dat moet kunnen.’

Barman gelooft dat er nog een toekomst is voor dEUS. Maar in welke bezetting, dat is voorlopig nog koffiedik kijken. Op Ward is, mits wat inpraten, misschien nog wel een beroep te doen voor studio-opnames. Maar op het toeren, zo heeft hij gesteld, is hij volledig uitgekeken. Barman zou niet liever hebben dan dat ook Vanhamel bij dEUS betrokken blijft. Maar zal het succes van Millionaire dat engagement toelaten?

‘Typisch dEUS weer: daar is totnogtoe amper over gesproken’, geeft Barman toe. Bij deze groep wordt zelden the classic way gevolgd . ‘Het geeft hoe dan ook een enorme kick om te zien dat Millionaire en Vive La Fête het zo goed doen. Tim is altijd los-vast geweest, ik weet niet wat zijn rol in de toekomst zou kunnen zijn. We zullen wel zien als het zover is. Iedereen weet dat, als we de draad van dEUS weer oppikken, we opnieuw voor twee à drie jaar vertrokken zullen zijn.’

‘Tim moet voor Millionaire gaan’, stelt Janzoons onomwonden. ‘Ik zou het hem zelfs kwalijk nemen als hij dat niét deed.’ Hij maakt zich weinig zorgen. ‘De groep heeft al zoveel verschillende gedaanten aangenomen en het is altijd dEUS gebleven.’

Deze zomer leidt Tom Barman even een dubbelleven. Net voor de draaiperiode van zijn film Anyway The Wind Blows aanvangt, moet hij de dEUS-reünieoptredens afwerken. ‘Voor mij is deze periode zo surreëel. Ik kan me niet inbeelden hoe ik me zal voelen wanneer mijn film af is. Eerst neem ik deze horde. En dan zien we wel of er nóg een horde is, of een diepe ravijn. ( lacht)

Wat eerst als een kortfilm was gepland, gaat uiteindelijk je langspeelfilmdebuut worden. Zo gaat het ook vaak bij dEUS: heel wat draait anders uit dan was voorzien.

Barman: Dat heeft ook consequenties voor andere mensen en soms zit ik daarmee in mijn maag. Maar zolang ik het gevoel heb dat ik mijn dagen nuttig doorbreng… Pas op, het is de rustige, contemplatieve Barman die nu tot je spreekt. Op andere dagen ben ik een manische zot die vindt dat het allemaal te traag gaat, dat we te kort worden gedaan, dat we mislukt zijn en dat het nergens heen gaat.

Welke muzikale dromen heb je nog?

Barman: We moeten meer mensen bereiken. Dat is het frustrerende aan dEUS: ik krijg zo vaak te horen dat het in ons zit. In sommige landen behoren wij tot de mainstream, maar in de meeste landen zijn we de hippe groep voor het kleine, selecte publiek. Dat is raar, want we hebben echt wel het gevoel dat we tot die mainstream kunnen behoren, zonder toegevingen. Ik heb altijd geloofd dat een status à la PJ Harvey of Nick Cave op lange termijn binnen de mogelijkheden moet liggen. Dat is de ambitie.

Ben je niet jaloers op U2, een groep die al meer dan twintig jaar in dezelfde bezetting de wereld verovert?

Barman: U2: dát is romantiek. Mijn hart smelt daarvan. Maar jaloers? Nee.

Bij dEUS is het altijd een komen en gaan van leden geweest. Soms moest je met pijn in het hart afscheid nemen.

Barman: Toen Rudy ( Trouvé, red.) vertrok, heb ik een week gehuild. Dat was de allereerste keer dat ik in de steek werd gelaten, want ik had toen zelfs nog geen serieuze relatie achter de rug. We hadden al die waanzinnige momenten samen meegemaakt: dat wás als een relatie. Het was echt een Kennedy-moment. Ik weet nog elk detail: we waren in Milaan aan het poolen. Hij zei: Ik hou het voor bekeken. Hij was onvermurwbaar, niet te overhalen. De tweede keer, met Stef, was de sfeer zó ziek dat het eraan zat te komen. Ook met Craig kon ik het voelen aankomen.

Misschien moet dEUS het van de botsende ego’s hebben.

Barman: Ik heb dan wel de groep opgericht en ik schrijf de meeste nummers, maar dEUS is áltijd gevormd door de combinatie van persoonlijkheden. Ik ben met vrijwel niemand compatibel, maar heel wat mensen zijn compatibel met mij. Het bewijs is er: we hebben in drie verschillende bezettingen drie goeie platen gemaakt. Daarom panikeer ik nooit als iemand eruit stapt. Ik ben technisch ver van de beste in de groep. Mijn sterkte ligt in het bij elkaar brengen van mensen. Als ik naar de toekomst kijk, is dat het enige waar ik écht het volste vertrouwen in heb.

Je hebt mensen naast je nodig die input geven.

Barman: Ik kan niet samenspelen met iemand die wel zijn instrument beheerst, maar niets te vertellen en geen gevoel voor humor heeft. Er zal nooit een kleurloze figuur bij dEUS komen. Maar dat is natuurlijk net het probleem: mensen met veel kleuren, hebben ook veel streken en veel praat.

Het is één roetsjbaan geweest, en toch heb ik het gevoel dat het voor mij nog écht moet beginnen. Als ik de livevideo van The Ideal Crash zie: daar krijg ik het altijd warm van. Dat was de beste tournee ooit. Dat geeft me goesting om er weer in te vliegen. Toen ik al die beelden zag, wist ik: dit wil ik niet opgeven. Er staan nog fijne dingen te gebeuren.

‘Wist je dat er zelfs een verwijzing naar The Ideal Crash in de nieuwste Suske & Wiske-strip is geslopen’, zegt Barman terwijl hij ons uitgeleide doet. Als dát niet de ultieme erkenning is!

‘Ik heb altijd geloofd dat een status à la PJ Harvey of Nick Cave op lange termijn binnen de mogelijkheden moet liggen. Dat is de ambitie.’

‘Ik heb er altijd goed voor gezorgd dat het leven heel hard door ons werk waait. Some things took over, zo simpel was het.’