Ook op één sluit Downton Abbey binnenkort definitief de deuren. De razend populaire kostuumreeks over de intriges in een Britse adellijke familie veroverde zes seizoenen lang een plek in huiskamers zowat overal ter wereld. Ja, zelfs in die van Michelle Obama en Leah Thys.
Zó populair dat The Colbert Report een paar jaar geleden zelfs een crossover met Breaking Bad toonde. In ‘Breaking Abbey’ had het vertrouwde landhuis plaatsgeruimd voor een Amerikaans woestijnlandschap. Robert Crawley, Earl of Grantham was de Walter White met dienst, zij het dat hij niet in crystal meth grossierde maar in kamillethee, ‘Earl Blue’. Er werd gedreigd met vuurwapens, maar pas na overhandiging van het visitekaartje. En vanzelfsprekend vielen er doden bij een theedeal in de woestijn.
En dat is bijlange niet de enige gedenkwaardige hommage. Op YouTube vindt u parodieën uit The Simpsons, Sesamstraat, Saturday Night Live en 30 Rock. Bij Jimmy Fallon maakt de keuken downstairs plaats voor een soort geïmproviseerde writers’ room waar men roddels verzamelt over Kim Kardashians kont. Onze favoriet? Downton Diddy, waarin rapper P. Diddy de oude hertogin Violet en Isobel Crawley vraagt wat wodka te sippen en elkaar te zoenen. Met de tong.
Om maar te zeggen dat Downton Abbey een fenomeen was. Zelden werd een Britse kostuumreeks zo’n hype. De serie werd verkocht aan meer dan 200 landen. In China keken gemiddeld 140 miljoen mensen. Star Wars-regisseur J.J. Abrams stond naar verluidt te trillen op zijn benen toen hij de set mocht bezoeken. George Clooney kreeg een gastrolletje in een sketch voor het goede doel, als ‘George Oceans Gravity, markies van Hollywood’. En volgens insiders schiep de Britse Queen er heimelijk genoegen in om de makers op historische uitschuivers te betrappen. Andere gerenommeerde fans: Michelle Obama, Mike Tyson, Beyoncé, Tom Hanks en, dichter bij huis, Leah Thys. De Thuis-actrice had daar zo haar redenen voor: ze woonde elf jaar in Engeland en gaf in de jaren tachtig les aan de Webber Douglas Academy of Dramatic Art in Londen, waar hoofdrolspeler Hugh Bonneville (Robert Grantham in de serie) een van haar pupillen was.
Die bijval is verwonderlijk. ‘De Upstairs, Downstairs van deze generatie’, schreef de LA Times toen de serie in 2010 van start ging. Downton Abbey deed zelfs zo hard zijn best op die klassieke Britse tv-serie uit de jaren 70 te lijken dat de mensen die voor de BBC aan een remake van Upstairs, Downstairs werkten, een paar keer hun ongenoegen uitten in de media. Louter op basis van de inhoud is Downton Abbey dat ook: een oertraditionele reeks die met trots in de voetsporen treedt van Great British Television als Brideshead Revisited, met de meest saaie plotlijnen.
Alleen is Downton ook méér dan dat. Het Amerikaanse Time omschreef de reeks als ‘The Beatles van de historische kostuumdrama’s’. Daar valt iets voor te zeggen. Zoals de Beatles hun Amerikaanse muzikale helden probeerden na te bootsen, maar tegelijk trouw bleven aan hun oer-Britse roots, zo gaf bedenker Julian Fellowes toe leentjebuur te spelen bij grote Amerikaanse tv-series. ‘Het ziet er misschien uit als een traditioneel Brits kostuumdrama, waarin iedereen in korset rondloopt’, vertelde hij onlangs aan dit blad. ‘Maar eigenlijk leunt Downton Abbey veel dichter aan bij moderne reeksen als Mad Men, The West Wing en ER.’ Uit de oorspronkelijke pitch blijkt inderdaad dat het de bedoeling was een procedural à la Law & Order te maken, waarin het ziekenhuis of het politiekantoor vervangen is door een adelijk landhuis.
De allereerste aflevering van Downton Abbey werd in 2010 op de Britse zender ITV vertoond en een jaar later in Amerika, op de wat stoffige, niet-commerciële zender PBS (Public Broadcasting Service). Op dat moment waren de naschokken van de wereldwijde crisis van 2007 en 2008 nog voelbaar. Het was een roerige tijd, waarin de ene na de andere oude zekerheid sneuvelde. Downton Abbey bood een aangename vluchtroute naar de luxe, calme et volupté van vervlogen tijden, maar niet zonder meer. Niet toevallig kreeg Fellowes, die ook de Robert Altman-kostuumfilm Gosford Park (2001) pende en voor de Britse Conservatieven in het Hogerhuis zetelt, in eigen land het verwijt dat hij de klassenmaatschappij verheerlijkt. ‘In de Engelse samenleving heeft altijd een zekere mate van bewondering bestaan voor de aristocratie en de bijbehorende droomwereld,’ repliceerde hij, ‘waar de bedienden in harmonie leven met hun meesters.’
Maar die harmonie wordt ook verstoord. De serie begint met het zinken van de Titanic, een traumatisch moment, en eentje dat twee jaar later door nog veel grotere schokken gevolgd zou worden: de Eerste Wereldoorlog, het kantelmoment ook waarop de almacht van de aristocratie in het Verenigd Koninkrijk en de rest van Europa begon af te brokkelen. Downton Abbey probeert die veranderende tijden te vatten: de opkomst van het fascisme in de jaren 1920, de suffragettebeweging… Het Downton-volkje wordt bovendien in nagenoeg elke aflevering geconfronteerd met een nieuw technologisch snufje dat het als een directe bedreiging voor zijn aristocratische waarden beschouwt. Een draadloze radio wordt in het huis pas toegestaan wanneer Lord Grantham verneemt dat hij zo naar koning George V kan luisteren: ‘A king on the wireless!’ En met name in het laatste seizoen – we schrijven anno 1924, de personages worden geconfronteerd met bezuinigingen en inkrimping van het personeel – ontstaat er paniek. ‘If I could stop history in its tracks, I would’, zegt his lordship. ‘But I can’t.’
Downton Abbey kan dat wel. Ondanks alle veranderingen die rondom de personages plaatsvinden, blijft de reeks, zeker in vergelijking met andere historische series als Deadwood en Mad Men, opvallend statisch. Sommige personages, met name onder de vrouwen, evolueren wel, maar de belangrijkste zijn aan het einde van de serie nog precies wie ze waren bij het begin van het eerste seizoen, met nog steeds dezelfde problemen. De homoseksuele butler Thomas Barrow, het meest gehate personage bij de fans, zoekt zes seizoenen lang op slinkse wijze een uitweg uit de monotonie van zijn ambt. Lady Mary, de oudste dochter van Lord Grantham, zoekt seizoenenlang een liefdespartner haar status waardig. Butler Carson klampt zich agressief vast aan de oude victoriaanse waarden.
Keeping up appearances, zoals dat heet: het Britse klassesysteem was allesbehalve beschaafd. De lagere klasse bleef downstairs, vrouwenrechten waren niet aan de orde, minderheidsgroepen werden zonder pardon uitgestoten. Downton levert nooit subtiele, laat staan fundamentele kritiek op de ware aard van het aristocratische beestje. De Crawleys blijven altijd en overal opvallend genereus tegenover hun bedienden; ze worden nooit neergezet als racisten, seksisten of homofoben. Als er dingen gebeuren die niet echt in het ideale plaatje passen – buitenechtelijke seks, homoseksualiteit of onwettige kinderen – wordt er altijd wel een manier gevonden om elkaar te vergeven. Niet dat Lord Grantham zuiver op de graat is – één keertje pleegt hij overspel met een bediende – maar over het algemeen wordt hij opgevoerd als een man met ‘hoogstaande morele principes’.
Het meest verrassende aan Downton Abbey is uiteindelijk dat de reeks er nu al mee stopt, na amper zes seizoenen. Aan de fans zal dat niet gelegen hebben, maar Fellowes vond dat je moet weten wanneer je stopt. ‘Bijna alles is deze personages al overkomen. Ik begrijp helemaal waarom destijds aan het eind van Dynasty Fallon door buitenaardse wezens werd ontvoerd. Je bereikt een moment waarop je als schrijver denkt: wat kan ik nog doen?’
Maar zeg nooit nooit: er wordt al druk gespeculeerd over een film. Fellowes zou zijn zegen al hebben gegeven aan Quentin Tarantino, maar dat hebt u niet van ons.
DOWNTON ABBEY
Eén zendt de kerstmisspecial waarmee het allemaal eindigt in twee delen uit, op dinsdag 24/5 en dinsdag 31/5, telkens om 21.10.
Een box met alle zes de seizoenen is nu uit op dvd.
DOOR ANDREAS ILEGEMS
HET MEEST VERRASSENDE AAN DOWNTON ABBEY IS MISSCHIEN DAT DE REEKS ER NU AL MEE STOPT, NA AMPER ZES SEIZOENEN.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
