Dinsdag 16/4, 21.30 – Canvas

Vandaag is de Vooruit een baken in de Gentse binnenstad, maar het heeft niet veel gescheeld of de cultuurtempel was tegen de vlakte gegaan. En daarmee een prachtig gebouw met een roemrucht verleden. Ter gelegenheid van de honderdste verjaardag van de Vooruit, deze maand, draaide productiehuis De Raconteurs (Meneer de burgemeester, Drie generaties) een driedelige serie over de rijke geschiedenis van het gebouw en zijn bewoners. ‘Ons productiehuis is in Gent gevestigd, en zo hadden we er lucht van gekregen dat de Vooruit nadacht over een documentaire over hun honderdjarig bestaan’, vertelt Lieven Billiet, die 100 jaar Vooruit maakte met Peter Vandekerckhove. ‘Daarop hebben we ons verdiept in de geschiedenis van ‘Feestlokaal van Vooruit’, zoals dit paradepaardje van de socialistische coöperatieve heette bij de opening.’

Wat moeten we ons bij de Vooruit van 1913 voorstellen?

LIEVEN BILLIET: Het Feestlokaal van Vooruit illustreerde het onverwoestbare geloof in een betere wereld. De socialisten wilden voor zichzelf kunnen zorgen en daarvoor hadden ze in de Vooruit alles bij de hand: een bakkerij, een schoenmaker, een kledingwinkel… Je kon een socialist in Gent aan zijn kleren herkennen. Als er een grote lading witte stof aangekocht was, liepen socialisten niet veel later met witte broeken rond. Tegelijkertijd wilde ze, met Edward Anseele aan het hoofd, de werkmens verheffen met cultuur, en ook daarvoor kon je terecht in de Vooruit.Maar tijdens de crisisjaren dertig ging de bank van de coöperatieve failliet. De overheid weigerde tussen te komen en heel wat socialistische organisaties en werkmensen waren hun centen kwijt. De Vooruit kwijnde weg. Een definitief einde kwam er met de Duitse bezetting tijdens de Tweede Wereldoorlog. De nazi’s palmden de Vooruit in, we hebben foto’s gevonden van het café met swastikavlaggen aan de muur.

En wat nadat den Duits verdreven was?

BILLIET: Het socialistische verenigingsleven kende een nieuwe bloei. Het was de tijd van de verzuiling, mensen werden door hun overtuiging begeleid van de wieg tot het graf. Een echte socialist trouwde bijvoorbeeld in de Vooruit. Het menu: tomatensoep met balletjes, rosbief met erwtjes en worteltjes en tot slot ijstaart. Met de komst van de consumptiemaatschappij en de tv brokkelde dat verenigingsleven weer af. Het nauwelijks nog te onderhouden feestpaleis werd van de sloop gered door enkele enthousiastelingen die er een cultuurhuis van wilden maken, al is de restauratie een huzarenstuk van jaren gebleken. De feestzaal, waar nu concerten zijn, is men met mijnwerkerslampjes op het hoofd moeten gaan zoeken. Zo’n puinhoop was de Vooruit geworden.

Geweldige verhalen, waarvan jullie even geweldige getuigen voor de camera brengen?

BILLIET: Dat spreekt voor zich. Voor de vooroorlogse verhalen bleek dat aanvankelijk moeilijk, maar oud-gouverneur en historicus Herman Balthazar bleek die leemte aardig te kunnen vullen. We hebben ook het geluk gehad dat we oud-burgemeester van Gent en eeuwige SP-militant Gilbert Temmerman nog kort voor zijn dood vorig jaar hebben kunnen spreken. En dan zijn er nog prachtige getuigenissen van socialisten tot in de kist zoals Juan Fernandez, als wees van de Spaanse Burgeroorlog geadopteerd door Gentse socialisten. Hij vertelt over een parade waarbij hij net als alle Spaanse kindjes een rode roos, het socialistische symbool, vasthield.

(H.V.G.)