Waarom vrouwen bijna nooit een soundtrack schrijven

Ook dit jaar maakt geen enkele vrouwelijke componist kans op de Oscar voor Beste Soundtrack. Niet alleen omdat er minder vrouwelijke componisten zijn, maar omdat ze te weinig aandacht krijgen of niet serieus worden genomen.

Een terugblik op de Oscargeschiedenis maakt veel duidelijk: slechts drie vrouwen wonnen de Oscar voor Beste Soundtrack in 91 jaar tijd. Marilyn Bergman was met haar filmmuziek voor het drama Yentl van Barbra Streisand de eerste winnares in 1983. Het duurde dertien jaar vooraleer Rachel Portman er in 1996 met de tweede Oscar vandoor ging. Die won ze voor haar soundtrack van Emma dat gebaseerd is op het leven van Jane Austen.

Ondertussen blijft Anne Dudley met haar filmmuziek voor The Full Monty de laatste vrouw die het felbegeerde beeldje in ontvangst mocht nemen. Sinds haar winst, in 1998 alweer, bleef het mannelijke monopolie intact. Twee jaar geleden werd Mica Levi nog genomineerd voor Jackie, maar zij verloor van tegenstander Justin Hurwitz en zijn score voor La La Land. Terwijl mannelijke componisten zoals Alexandre Desplat en John Williams de ene nominatie aan de andere rijgen, wachten hun vrouwelijke collega’s al meer dan twintig jaar op erkenning.

De mannelijke componisten overheersen niet alleen de Oscarnominaties voor Beste Soundtrack, maar ook de shortlist waaruit de genomineerden worden gekozen. De muziektak van The Academy of Motion Picture Arts and Sciences stelt die lijst op. Hoewel een van de drie bestuurders, componiste Laura Karpman, een vrouw is, staan er dit jaar opnieuw geen vrouwen op de shortlist. Ook die van 2018 stelde weinig voor. Slechts 7 van de 141 geselecteerde soundtracks waren het werk van vrouwen.

Muzikale onderdrukking

‘We kennen geen vrouwelijke componisten of ontdekken hen nu pas , omdat hen vroeger werd wijsgemaakt dat enkel mannen konden en mochten componeren.’ Dat zegt Veerle Janssens, auteur van het boek Vrouw aan de Piano, waarin ze zich verdiept in het leven van vrouwelijke componisten uit de negentiende eeuw.

De Duitse componiste Fanny Mendelssohn is een duidelijk voorbeeld van die muzikale onderdrukking. ‘Terwijl ze even goed componeerde als haar broer Felix, kreeg ze op 15-jarige leeftijd van haar vader te horen dat componeren enkel een “versiersel” voor haar zou blijven’, legt Janssens uit. ‘Het volk ontdekte mannelijke componisten in de operazalen en de vrouwen bleven thuis met hun muziek.’

‘Vrouwen mochten in de negentiende eeuw niet bezig zijn met componeren’, verduidelijkt Janssens. ‘Zij bleven braaf in de zangles en konden hun talenten, die ze zeker hadden, niet ontplooien zoals hun broers of mannelijke klasgenoten dat wel konden.’

Dat het vandaag niet altijd beter gaat, bewijst het verhaal van Annelies Van Parys. Zij bereikte twee jaar geleden de halve finale van de prestigieuze Koningin Elisabethwedstrijd en werd tijdens haar studies aan het Gentse Conservatorium geconfronteerd met de gender bias van de compositiesector. ‘Hoewel professoren hun vrouwelijke studenten wel duldden in de les, gaven ze hen passief les. De vrouwen mochten aanwezig zijn en luisteren, maar dat was het dan ook.’

Toch trok Van Parys, ondertussen zelf een docente compositie aan het Koninklijk Conservatorium in Brussel, zich weinig aan van het verschil in omgang. ‘Ik zag mezelf niet als man of vrouw, maar als componist. Ik kwam af en toe in contact met vrouwelijke medestudenten en volgde een masterclass, gegeven door een vrouwelijke componist. Ik besefte niet dat componeren voor vrouwen een rariteit was.’

Een schroef die loskomt

Tot op vandaag moeten vrouwelijke componisten zich nog steeds bewijzen. De jaarlijkse studie van The Center for the Study of Women in Television and Film becijferde dat 94 procent van de 250 meest lucratieve films van 2018 een soundtrack van een man hadden en 6 procent eentje die een vrouw had geschreven. Dat laatste is op zich al een vooruitgang, want in 2014 was dat nog maar 1 procent.

‘Het is nog steeds een diepgeworteld idee dat een film maken en alles dat daarbij komt kijken iets voor mannen is’, bevestigt Griet Van Reeth, docente geluid aan LUCA School of Arts (Sint-Lukas). ‘Dat we zo weinig vrouwelijke componisten kennen, is te wijten aan het feit dat componeren en soundtracks maken nog steeds beschouwd wordt als iets technisch en daarom voor mannen.’

De oplossing ligt volgens Tamar-kali, componiste voor Mudbound en een van de zeven vrouwen die vorig jaar haar soundtrack in de shortlist van de Oscars terugvond, voor de hand. ‘Het is belangrijk dat we vrouwelijke componisten niet alleen inhuren, maar dat we hun werken ook leren kennen’, zegt ze in The Hollywood Reporter. ‘Pas dan kunnen we vrouwen echt betrekken in de muzieksector.’

Ook Valerie Dobbelaere, coördinator van Film Fest Gent Music, benadrukt de inhoud van de vrouw. ‘Het kan voor een componiste frustrerend zijn als ze erkenning wil krijgen voor haar werk, maar enkel geselecteerd wordt “omdat ze een vrouw is”. Het mag geen positieve discriminatie worden.’

Laura Karpman ten slotte ziet als medevoorzitster van de muziektak van de Academy beterschap. ‘Het voelt alsof ik aan een schroef draai die al 25 jaar vastgeroest is en nu eindelijk loskomt’, vertelt ze aan Variety. De vraag is hoezeer de vooruitgang die Karpman ziet zich de volgende jaren zal vertalen in het Oscarpalmares.