Waarom Jake Gyllenhaal een actieheld is geworden

De acteur die roem ­v­ergaarde door gevoelige jongens te spelen, kiest de laatste tijd voor rollen die even goed naar Jason Statham hadden kunnen gaan. En wanneer u zijn ­carrière bestudeert, is dat niet zo gek als het klinkt.

Wie is Jake Gyllenhaal? Stel die vraag aan Taylor Swift-fans, en ze vertellen u alles over hoe die klootzak het hart van de zangeres brak, waarop ze het tien ­minuten lange All Too Well schreef. De rest van de wereld denkt spontaan aan zijn meest iconische filmrollen. Aan Jack Twist bijvoorbeeld, de cowboy die in Brokeback Mountain zijn homoseksualiteit onderdrukt. Of aan Louis Bloom, de journalist die in Nightcrawler zelf misdaden veroorzaakt om er sensationele scoops uit te persen. En mogelijks ook aan Donnie Darko, de jongen die in de gelijknamige klassieker visioenen van een mysterieus konijn krijgt.

Een antwoord dat u wellicht niet zal krijgen, is ‘die actieheld’. Toch ­stralen zijn meest recente rollen opvallend veel testosteron uit. Zo was hij in 2022 te zien in Ambulance van Michael Bay, de puberale actieregisseur bij uitstek. Vorig jaar vertolkte Gyllenhaal dan weer de hoofdrol in The Covenant, een actiefilm van Guy Ritchie waarin het hoofdpersonage de taliban te lijf gaat. Op datzelfde elan gaat de acteur ­verder in Road House, een remake van de ­gelijknamige knokfilm uit 1989 waarin Patrick Swayze de hoofdrol vertolkte. In deze nieuwe versie neemt Gyllenhaal het op tegen de beruchte bokser en MMA-vechter Conor McGregor.

Dat Gyllenhaal zich de laatste tijd als actieheld profileert, is een op­vallende wending in zijn carrière. Hij is niet bepaald een spierbundel à la ­Arnold Schwarzenegger die van­wege zijn uiterlijk in stoere rollen wordt ­gecast. Zijn doorbraakrol in ­Donnie ­Darko was net het tegenover­gestelde. Gyllenhaal speelde een ­gevoelig ­jongetje en wist zo de ­harten van het ­publiek te veroveren. De volgende jaren maakte Gyllenhaal van die gevoelig­heid zijn handelsmerk. Niet ­alleen in Broke­back Mountain, een film die vanzelf­sprekend om een zekere kwetsbaarheid vroeg. Ook in Zodiac, de nochtans best ­duistere thriller van ­David Fincher, steekt Gyllenhaal een zekere verlegen­heid in zijn hoofd­personage. Net als in The Day after Tomorrow, een film die verder vooral opvalt vanwege het ­apocalyptische spektakel.

Toch is dit niet de eerste keer dat Gyllenhaal zich aan het actiegenre waagt. In 2010 kreeg hij de hoofdrol in de gameverfilming Prince of Persia: The Sands of Time. Hij speelde er eens geen gevoelige ziel, maar de acrobatische ­Dastan, een rol die minder emoties en meer fysieke in­spanning vroeg. ‘Aanvankelijk nam ik die rol aan als ­reactie op mensen die zeiden dat ik geen manne­lijkheid uitstraalde’, geeft Gyllen­haal toe in een interview met Vulture. ­‘Misschien verlangde ik er wel naar om mezelf ook op die manier aan de wereld te tonen.’ Het resultaat was geen on­verdeeld succes. Prince of Persia werd wat vergeten en Gyllenhaal niet helemaal serieus genomen als actieheld.

Dat leek Jake zelf ook te beseffen. In dezelfde periode waagde hij zich met End of Watch en Source Code nog twee keer aan actiefilms, maar verder stortte hij zich in de jaren na Prince of Persia op andere rollen. Al keerde hij niet terug naar de softboys die het begin van zijn carrière definieerden.

Er waren jolige rollen, zoals de geflipte wetenschapper die hij vertolkte in Okja van Parasite-regisseur Bong Joon-Ho of de hyperpretentieuze kunstcriticus in de satirische horrorfilm Velvet Buzzsaw. Andere droegen een zekere duisternis in zich die hij eerder niet snel liet zien. Voor zijn rol in Nightcrawler verloor hij bijvoorbeeld een hoop gewicht om zijn gezicht scherper en intimiderender te maken. In 2013 was hij dan weer te zien in twee films van Denis Villeneuve: de onrustwekkende psychologische thriller ­Enemy en het mistroostige ontvoeringsdrama Prisoners, titels die een meer doorleefde kant van Gyllenhaal lieten zien. Voor Southpaw, nochtans eerder drama dan actiefilm, nam hij dan weer vijf maanden lang bokslessen.

Met die ervaringen onder de arm, stortte Gyllenhaal zich de laatste ­jaren weer op volbloed actierollen. Het ­knullige van Prince of Persia is er onder­tussen uit, en het publiek lijkt hem ­makkelijker serieus te nemen als ­stoere held. De Gyllenhaal van 2010 zou nogal onbeholpen afgestoken ­hebben tegenover een kleerkast als Conor McGregor, maar in 2024 is Road House al een geloofwaardigere film. De eerste ­reviews noemen de film absoluut geen meester­werk, maar wel een hoogst enter­tainend tussendoortje waarin Gyllen­haal zijn mannetje weet te staan. De meeste ­recensenten prijzen de manier waarop hij erin slaagt om een gewelddadige actie­prent volwaardig te dragen.

‘Wie had ooit gedacht dat de ­ultieme expressie van Gyllenhaals hart zijn mogelijkheid om zo hard te slaan zou zijn?’ luidt de slotvraag in de ­recensie die Variety over de film schreef. Zelf lijkt de acteur daar al veel langer in te geloven, en wie weet mept hij met Road House ook u wakker.