Waarom de wereld wat meer Beetlejuice kan gebruiken

It’s showtime! Met Beetlejuice Beetlejuice komt er na ruim drie decennia een vervolg op de cultklassieker Beetlejuice. Goth zij dank? Of is Tim Burtons kwelduivel een reliek dat beter in de jaren tachtig was gebleven?

Voor wie niet mee is: Beetlejuice kwam in 1988 in de bioscopen, werd bijna direct een cultklassieker, en betekende een turbo-injectie voor de carrières van regisseur Tim Burton en de hoofdrolspelers Michael Keaton en Winona Ryder. Het morbide en grappige verhaal speelt zich deels af in het Amerikaanse dorpje Winter River, en deels in een hilarisch dodenrijk. Een overleden koppel (Geena Davis en Alec Baldwin) roept de hulp in van kwelgeest Beetlejuice om de nieuwe bewoners van hun vroegere huis, het gezin Deetz, weg te jagen. Het wezen met de wilde haardos, rotte tanden en zebrakostuum is dol op chaos, anarchie, en gemene grappen. Zijn eigen pleziertjes – it’s showtime! – gaan altijd voor. Hij heeft een bijzondere belangstelling voor Lydia Deetz, de zonderlinge dochter van het gezin. Zij is geobsedeerd door de dood, en komt beter overeen met de geesten op zolder dan met de klasgenoten op school. Door haar te dwingen met hem te trouwen, probeert Beetlejuice een overgang naar het rijk van de levenden te forceren.

Hoewel het personage Beetlejuice nauwelijks een kwartier in beeld komt, bezorgden zijn look en de manische, humoristische vertolking door Michael Keaton hem meteen een plek in de eregalerij van filmgriezels. De piepjonge Winona Ryder was na haar vinnige vertolking van Lydia Deetz op slag de patroonheilige van de goth girls. Nadien groeide ze uit tot het boegbeeld van een generatie, met glansrollen in Burtons Edward Scissorhands, Bram Stoker’s Dracula van Francis Ford Coppola en The Age of Innocence van Martin Scorsese.

Wat niemand toen kon weten, is dat Beetlejuice de blauwdruk bevat van alles wat Tim Burton daarna nog zou loslaten op de wereld. Gekke uitbundigheid, macabere fantasiewerelden, creatief geknutsel met maquettes en poppen, een voorliefde voor het bizarre en veel empathie voor monsters en uitgespuwde outsiders: alles wat Edward Scissorhands, Batman, The nightmare before Christmas, Alice in Wonderland en de vele andere Tim Burton-klassiekers zo aantrekkelijk maakt, zit ook al in Beetlejuice.

Eitje te pellen

Nu is er dus, 36 jaar later, Beetlejuice Beetlejuice. De vraag is natuurlijk of zo’n vervolg een goed idee is. Tegen de reputatie van het origineel is het altijd moeilijk om op te boksen. Tijden veranderen. Het is niet eenvoudig om oude acteurs en personages te combineren met nieuwe acteurs en personages die op het publiek van vandaag zijn afgestemd. En het doen voor de poen is een smet op het blazoen. Alleen al dit jaar kregen we met Ghostbusters: Frozen Empire en The Crow twee vreselijke voorbeelden van hoe het niet moet. De reboots en sequels Beverly Hills Cop: Axel Foley, Alien, Twisters en Bad Boys 4 konden er misschien wel mee door. Maar moet daarom elk reliek van de jaren tachtig afgestoft te worden? Gen Z’s geduld met nostalgieprojecten kan niet blijvend worden beproefd.

Toch maakt Beetlejuice Beetlejuice kans om de gewettigde scepsis te overwinnen. De sequel opende vorige woensdag met veel fanfare het Festival van Venetië. Burton zag de film van in het begin als een gelegenheid om nog eens te wervelen. Vorig jaar zei hij ter gelegenheid van zijn tentoonstelling in Thurn & Taxis in Brussel: ‘Ik doe Beetlejuice Beetlejuice enkel en alleen omdat ik er veel zin in heb. Er is bijna 35 jaar over een vervolg gepalaverd, maar ik had er nooit een goed gevoel bij. Nu wel.’ Hij castte zijn nieuwe geliefde, de Italiaanse filmster Monica Bellucci, als een aan elkaar genaaide griezelfiguur die nog een eitje te pellen heeft met haar ex, Beetlejuice.

Maar hij werd vooral geprikkeld door de vraag wat er van Lydia Deetz zou geworden zijn. Destijds voelde hij affiniteit met haar, en dat is nog altijd het geval. ‘De nieuwe film is heel persoonlijk voor mij. Wat is de weg die een goth-tiener op 35 jaar aflegt? Soms verlies je jezelf een beetje met het ouder worden. Het is een reis. Relaties veranderen je. Kinderen veranderen je,’ biechtte Burton op aan het filmmagazine Empire. In Beetlejuice Beetlejuice is Lydia, opnieuw vertolkt door Wynona Ryder, een emotioneel labiele presentatrice van een dubieus tv-programma over geesten, en staat ze op het punt haar meelijwekkende manager te huwen. Tot jolijt van haar moeder heeft ze op haar beurt een slechte band met een schrandere dochter, Astrid.

Hoe vreemder, hoe beter

De Lydia van Winona Ryder mag dan veranderd zijn, de Beetlejuice van Michael Keaton is dat geenszins. Hij is dus een gemene viezerd gebleven, en dat in een tijdperk dat gemene viezerds amper nog verdraagt. ‘Beetlejuice spelen is het meeste lol dat je in mijn beroep kunt hebben,’ liet Keaton zich ontvallen. ‘En het leuke is: we hebben het deze keer precies zo aangepakt zoals toen.’

Dat betekent: geen gestroomlijnde productie, maar veel holderdebolder en probeersels. Burton: ‘We hebben in de geest van de originele film gewerkt. Zonder echt te weten waar we naartoe gingen. Met een cast en crew die beseffen dat alles op de set zelf moet gebeuren. Ik grijp terug naar mijn oude stijl. Met poppen en make-up in plaats van digitale effecten. Ik weet niet of dat de beste manier is om films te maken, maar ik weet wel dat ik daar het meeste plezier aan beleef.’

Burton had in geen vijf jaar nog een film gedraaid. Na het tegenvallen van Dumbo en het zoveelste conflict met Disney, beleefde hij een moeilijke periode. Ingaan op het voorstel om een serie te regisseren, bleek een veel betere idee dan hij zelf had ingeschat. In Roemenië een spin-off van The Addams Family maken, was een verjongingskuur voor de inmiddels 66-jarige Californiër. De Netflix-serie in kwestie, Wednesday, bracht Burton in contact met vers bloed. De showrunners van Wednesday, Alfred Gough en Miles Millar, schreven het scenario voor Beetlejuice Beetlejuice, en Jenna Ortega, die van Wednesday Addams zo’n heerlijk personage maakte, duikt opnieuw op. Zij speelt Lydia’s sceptische dochter Astrid, die messcherp en dodelijk grappig uit de hoek kan komen. Ortega beseft dat het aan haar is om Beetlejuice aan een nieuwe generatie fans te helpen. Ze zei in Vanity Fair: ‘Beetlejuice laten terugkomen, is een goed idee. Mensen hebben behoefte aan rare, vreemde, onaangename verhalen. We moeten de jongere generatie, die met haar telefoon is vergroeid, kennis laten maken met nieuwe artistieke en creatieve ideeën. Hoe vreemder, hoe beter. Dat is goed voor deze film en voor film in het algemeen.’