Waarom Cate Blanchett op ‘The New Boy’ verliefd werd

Ze is een van de grootste sterren van het witte doek, ze heeft twee Oscars op de kast staan. Maar tijdens corona wilde Cate Blanchett vooral naar huis, en naar een grote filmmaker down under die ze node gemist had. Het resultaat is het bloedmooie The New Boy.

Elders woedt de Tweede Wereldoorlog, in een afgelegen Australisch ­klooster lijkt dat het een andere ­wereld. De ­instelling, die zich ontfermt over Aboriginal­jongens, wordt gerund door een priester. Nu ja, eigenlijk is die al een jaar dood, maar zuster Eileen ­(Cate Blanchett) tracht dat te verbergen, ­onder meer door brieven te fingeren.

En dan brengt de politie een Aboriginal­weesjongetje van negen dat ze hebben opgepakt naar het ­klooster. De ‘New Boy’ (die naamloos blijft in de film) spreekt geen Engels en laat zich ook weinig gelegen liggen aan de gebruiken in zijn nieuwe, ­verplichte thuis – zoals schoenen en kleren. En hij blijkt bijzondere gaven te ­hebben: hij kan de zieken genezen en hij ­vertoont stigmata.

○○○

‘Waar wil ik zijn?’ Met die vraag ­begon het verhaal van The New Boy, een film die ze mee producete, voor ­Cate ­Blanchett. Ze is zelf Australische, maar acht jaar geleden verruilde ze met man en kinderen het stads­geweld van ­Melbourne voor de rust van het ­Engelse platteland. In East Sussex renoveerden ze Highwell House, een landhuis dat ooit nog aan Sherlock ­Holmes-bedenker sir Arthur Conan Doyle heeft toebehoord.

En toen sloeg corona toe.

Plots was het onmogelijk om vrienden en familie down under op te zoeken. Ook de toekomst van de cinema leek plots onzeker. ‘Ik heb mezelf toen afgevraagd: gosh, als het morgen of over zes maanden ­allemaal stopt, met wie zou ik dan 
nog willen samenwerken? Met wie wil ik de resterende tijd nog doorbrengen? Waar wil ik het over hebben?’ En niet onbelangrijk, want ze hadden allemaal last van heimwee: ‘Waar wil ik zijn?’

Het antwoord op al die ­vragen: Warwick Thornton, niet de meest ­ronkende naam, maar wel een ­unieke filmmaker. Thornton, zelf een ­Aboriginal, won in 2009 in ­Cannes de Caméra d’Or met zijn debuutfilm ­Samson and Delilah, over twee Aboriginal­tieners die een auto stelen en in Alice Springs belanden. De film werd geloofd om zijn beelden – ­Thornton is zijn eigen cameraman – en zijn hartverscheurende verhaal. In de jaren daarop stond Thornton onder meer op Documenta in Kassel met de installatie Mother Courage. Zijn tweede speelfilm Sweet Country (2017), met Sam Neill, werd een lyrische maar choquerende (en op feiten gebaseerde) western over een klopjacht op een Aboriginal.

‘Zonder dat ik het echt in ­woorden kan vatten: mijn kijk op de wereld is veranderd door zijn films’, zegt Blanchett. ‘Warwick is een ­unieke, veelzijdige filmmaker, maar zijn ­verhalen zijn verleidelijk universeel. Hij is gewoon een van de groten van ­Australië. Toen ik tijdens de lockdowns nadacht over wat ik nog wilde doen, kwam ik plots bij hem uit. Hoe zou het nog met Warwick zijn? En waarom bel ik hem gewoon niet eens op?’

Het bleef niet bij één telefoontje. ‘We bleven elkaar maar bellen, over van alles, ook al was het dag voor de ene en nacht voor de andere’, vertelt Blanchett. ‘Op een gegeven moment vermeldde hij een scenario waar hij in geen jaren nog naar had omgekeken. Ik merkte meteen dat dat hem stak. Ik kreeg het te lezen en vond het heerlijk mysterieus. We konden er moeilijk de vinger op leggen maar mijn man (toneel­schrijver Andrew Upton, nvdr.) en ik we wisten meteen dat er een verbazing­wekkende film in zat.’

○○○

Regisseur Warwick Thornton is ­erbij komen zitten. Net zoals de ­nieuwe ­jongen in de film heeft hij ervaring met kloosterlingen: zijn moeder ­stuurde hem als kleine jongen naar een ­afgelegen kostschool van ­Spaanse monniken. ‘Ik had me thuis, in Alice Springs, al meermaals in de nesten gewerkt. Ze dacht dat ze me daarmee hielp, en ze had gelijk.’

Maar als Aboriginal kende ­Thornton een heel andere spiritualiteit. ‘Wij geloven in scheppers en zijn ­gevoelig voor de verborgen krachten in het alledaagse leven’, legt hij uit. ‘Aan die achtergrond dank ik het gevoel ­bijzonder te zijn. Daar op die school liep ik voor het eerst een kerk binnen. Ik zag daar een man hangen die ­gemarteld werd aan een groot houten kruis. ­Ongelooflijk beangstigend.’

In Thorntons bloedmooie, ­mystieke film worstelt ook het hoofdpersonage met zijn relatie met de ­gekruisigde heiland: hij vertoont zelf stigmata, de Christus aan het kruis knipoogt naar hem… ‘Veel van ­onze ­mythes, uit wat wij de Droomtijd ­noemen, hebben dezelfde boodschap als veel Bijbelverhalen. Veel ­Aboriginals omarmen naast hun ­eigen spirituele overtuigingen ook het christen­dom’, merkt de regisseur op. ‘Maar andersom gebeurt dat niet. Ik kan daar niet bij. Ik begrijp religies niet die zeggen: alle andere religies zijn verkeerd, alleen wij hebben het bij het rechte eind, al die anderen zijn ketters die moet worden bekeerd of bestreden.’

Blanchett treedt haar vriend bij. ’Ik sta er ook te kijken van ­hoezeer de meeste westerse religies een ­definitieve visies op de mens, de ­wereld én het hiernamaals prediken. Volgens mij gaat het ware geloof altijd met twijfel gepaard.’

De nieuwe jongen ontsnapt ­uiteindelijk niet aan assimilatie. ­‘Ergens in het midden van ­Amerika ­zullen er wel christenen zijn die The New Boy lezen als: yes, we hebben fucking ­gewonnen. Ook sommige ­inheemse Australiërs betreuren dat ik de ­christenen laat ‘winnen’. Zo ­bedoel ik het uiteraard niet’, zegt ­Thornton. ‘Een overwinning impliceert een over­wonnene. Maar wie of wat is hier ­verslagen? Mijn film is een ­impliciete erkenning van onze spiritualiteit, ­onze cultuur, onze bijzondere band met het land en de voorvaderen. We stellen wél iets voor, er moet wél met ons rekening worden ­gehouden. Dat lijkt bitter weinig maar dat is wel ­degelijk onze bekommernis, ­misschien zelfs wel onze ­grootste ­bekommernis: erkend worden, niet veronachtzaamd of genegeerd ­worden wanneer het over religie gaat.’

○○○

The New Boy werd in 2022 ­opgenomen in het zuiden van ­Australië, niet zo ver van Adelaide. Op een boogscheut van het oude mijnstadje Burra werd het ­klooster voor de film opgetrokken. ‘Goeie crews, ­fantastische landschappen: het ­voelde als thuiskomen’, zegt ­Blanchett. ‘Ik heb er elke seconde van ­genoten. Ook al omdat ik een ­lange voor­geschiedenis met deze regio heb. Ik heb er nog theater ­gespeeld en draaide er mijn ­allereerste film. Het is een extreem droog deel van ­Australië. Al hebben wij er het ­omgekeerde meegemaakt. Bijbelse stortvloeden hebben de set net niet weggespoeld. Bedankt, meneer Klimaat­verandering – jazeker, Klimaat­verandering is ­beslist een man.’

Wat haar, in tegenstelling tot Thornton, beter afging, was de erg jonge cast. ‘Ik heb zelf vier ­kinderen. Het waren er dus amper twee keer ­zoveel als gewoonlijk’, lacht ze.

En de acteur die de nieuwe ­jongen vertolkt, bleek een gods­geschenk. ‘We hebben hem eigenlijk bijna onmiddellijk gevonden’, zegt Blanchett. ‘Aswan Reid is elf, hij kwam op volstrekt onbekend ­terrein terecht, in een vak dat hij nog nooit had beoefend, omringd door ­volwassenen en overstelpt met ­regels en verantwoordelijkheden. Ik zie het héél weinig volwassen profs doen, maar hij was er meteen mee weg. Indruk­wekkend. Hij kon ook verdacht goed opschieten met mijn jongste dochter.’

Begin augustus komt overigens nóg een film met Cate Blanchett in de bioscopen. Het verschil kon niet ­groter zijn: Borderlands is een ­kolderieke gameadaptatie ­waarin ze een outlaw met oranje haren speelt die met een zootje ­ongeregeld op een stoffige planeet aliens en ­allerlei ­gespuis afknalt. En recent ­presenteerde ze in Cannes Rumours, een absurdistische apocalyptische komedie over zeven wereldleiders die een crisis moeten oplossen maar verloren lopen in een nevelig bos met ondode moerascreaturen en een ­gigantisch brein. ‘Bijzondere ­projecten als The New Boy komen niet elk jaar op je pad, dus wanneer zo’n kans zich voordoet, smijt ik me. Maar er worden veel te veel films ­gemaakt en ik aanvaard veel en veel te veel ­rollen’, lacht Blanchett. ‘Je wilt me trouwens echt niet in je buurt als ik geen werk heb. Ook al besef ik ergens wel dat het allicht verstandiger is om het wat rustiger aan te doen.’

Eens een jaartje niet acteren is voor de Australische grande ­dame een ‘reële optie’. ‘Ik heb tegen­woordig een productiebedrijf, Dirty Films, met verschillende projecten in de pijplijn. Ik ben erachter gekomen dat er verschillende manieren zijn om creatief te zijn in film. Het hoeft niet als actrice te zijn.’