Vijf films om kennis te maken met Sion Sono, Japanse regisseur van de allerwildste Nicolas Cage-prent

Deze week ging ‘Prisoners of the Ghostland’ in avant-première, de nieuwste film met Nicolas Cage. De acteur beschreef het zelf als ‘de wildste film waar hij ooit aan meewerkte‘, grote woorden voor iemand die recent te zien was in Mandy, Color Out of Space en Willy’s Wonderland. Dat is echter niet zo moeilijk te geloven wanneer je beseft dat Sion Sono in de regisseursstoel zat. Het is zijn eerste Engelstalige film, maar in zijn thuisland heeft hij al een lijvig en bijwijlen absurd oeuvre opgebouwd.

Sion Sono is een naam die bij het Belgisch publiek wellicht geen belletje doet rinkelen, maar onder liefhebbers van Japanse cultfilm is de man ondertussen een icoon. Hij filmde al een heel uiteenlopend oeuvre bijeen, waarin niets te gek of te vergezocht lijkt. Wanneer hij in Prisoners of the Ghostland, zijn eerste Engelstalige film, Nicolas Cage in een leren pakje met bommen aan zijn testikel steekt, dan is dat voor Cage ‘de wildste film waar hij ooit aan meewerkte’ en voor Sono een gewone dinsdag op de set.

Het levensverhaal van Sion Sono schreeuw op zich al cult. Letterlijk, want op 17-jarige leeftijd rende hij weg van huis en sloot hij zich aan bij een sekte, wat verklaart dat religie het vaak te verduren krijgt in zijn werk. Verder was hij voordat hij begon met filmen een dichter, maar eveneens een jongen die constant B-films en obscure porno keek. Een aparte cocktail die vaak resulteert in perverse, poëtische films.

Sono is een veelfilmer die in de afgelopen twintig jaar alleen al maar liefst dertig films regisseerde, en daarmee enkel Takashi Miike zijn meerdere moet noemen qua Japanse cultproductiviteit. Wij selecteerden vijf films om een min of meer evenwichtig beeld van Sono’s filmografie te schetsen.

Een van de dingen die Sono het liefst doet, is doodgewone mensen in absurde, perverse, gewelddadige situaties droppen en kijken hoe die daar op reageren. Hij deed het bijvoorbeeld in Guilty of Romance, in The Forest of Love en zeker ook in Cold Fish.

Cold Fish is het verhaal van Nobuyuki Shamoto, een man wiens leven in elke zin middelmatig is. Hij bezit een onpopulaire vis- en aquariumwinkel, zijn dochter is woest op hem omdat hij na de dood van haar moeder te snel hertrouwde en van zijn nieuwe vrouw krijgt hij nauwelijks nog affectie. Wanneer dochter Mitsuko betrapt wordt op diefstal, wordt de winkeldetective overtuigd door de toevallige passant Yukio Murata om haar een tweede kans te geven.

Meneer Murata lijkt een erg sympathieke man, en hij bezit een grotere vis- en aquariumwinkel waar Mitsuko aan het werk mag. Hij lijkt en erg positieve invloed te hebben op het leven van Nobuyuki en zijn familie, maar, zonder te veel van het verrassende plot te willen weggeven, schijn bedriegt. Het eerste uur van de film is vrij traag, maar dat vergroot de schok alleen maar wanneer alles uit zijn voegen barst.

De personages in Cold Fish krijgen heel wat te verduren, maar het verhaal wordt niet verteld als een tragedie die de arme stakkers zomaar overkomt. Het is een gitzwarte komedie én thriller waarin humor en walging hand in hand gaan, en waarin Sono vooral de schaduwkant wil blootleggen die iedereen in zich heeft, ook een sulletje als Nobuyuki Shamoto.

Wanneer de speelduur van een film over de drie uur gaat, dan gaat het meestal om tergend trage arthousedrama’s of enorm bombastische epossen. Denk Sátántangó of Lord of the Rings.

Niets daarvan in Love Exposure, een vier uur durende wervelwind die slechts half zo kort aanvoelt omdat het verhaal constant in beweging is en van de ene emotie naar het andere springt. De film spreekt tot de verbeelding omdat het op papier een onmogelijk samenraapsel van ideeën lijkt, maar tijdens het kijken gewoon wérkt.

Omdat het onmogelijk is om het hele verhaal in coherente termen samen te vatten, hieronder enkele losse passages uit het kolossale verhaal:

Yu Honda is een tiener die zijn moeder op jonge leeftijd verliest. Zijn vader, die priester is, probeert het verlies te verwerken door zich extra hard op zijn roeping te concentreren. In het kader hiervan moet Yu constant biechten, maar eigenlijk haalt die amper kattenkwaad uit. Zijn vader gelooft hem echter niet en wordt boos omdat Yu volgens hem vanalles verzwijgt. Omdat de tiener niet tegen zijn vader wil liegen zoekt hij bewust foute vrienden uit om zo allerlei misdrijven te plegen, en zo komt hij uiteindelijk terecht bij een groep perverten die er een ‘kunst’ van gemaakt hebben om panty shots van voorbijwandelende vrouwen te maken op de meest creatieve manieren. Yu is in de zevende hemel omdat hij zijn vader nu elke dag kan vertellen wat voor vies jongetje hij is.

Later vindt Yu’s vader nieuwe liefde bij een vrouw die ook al een dochter heeft, Yoko, waar Yu al snel verliefd op wordt. Dit zorg voor problemen want naast het feit dat ze stieffamilie zijn, heeft Yoko ook een hekel aan alle mannen, behalve Jezus Christus en Kurt Cobain. Wel wordt ze verliefd op Yu’s alter ego, Miss Scorpion, een vrouw waarin hij zich moest verkleden omdat hij een weddenschap had verloren.

Later wordt het gezin uiteengerukt omdat ze in de ban van een mysterieuze sekte belanden, en dan begint de film eigenlijk pas écht. Bovenstaande samenvatting kan als een rariteitenkabinet klinken, maar de vreemdste verwezenlijking van Love Exposure is hoeveel oprechte emoties er onder de absurditeit verstopt liggen.

Sono heeft in interviews meermaals zijn afschuw uitgesproken over de films van Yasujiro Ozu, nochtans een monument in de Japanse filmwereld. Ozu maakt volgens hem onrealistische films, die te ingetogen met het zogezegd gelukkige Japanse gezin omspringen. Een grotesk familie-epos als Love Exposure (en Cold Fish eigenlijk ook) kan als een rebelse reactie op die traditie gezien worden.

Bij de films van Sono is het regelmatig moeilijk om je ogen te geloven, maar meestal is het op z’n minst wel duidelijk wat er nu precies gebeurt. Bij het raadselachtige Antiporno is dat minder het geval. Hoewel er geen eenduidig antwoord is, lijkt het bij analyse vooral een feministische analyse van vrouwelijke seksualiteit te zijn.

Al is dat gezien de ontstaansgeschiedenis van de film nog niet zo evident. Antiporno was deel van een project van filmstudio NIkkatsu, die hun zogezegd Pink Films (of Roman Pornos) nieuw leven in wilden blazen. Ze kozen enkele regisseurs uit die veel creatieve vrijheid kregen, zolang er enkele basisregels gerespecteerd werden: de film moest in een week gedraaid worden, mocht niet langer dan tachtig minuten duren en elke tien minuten moest er een seksscène in voorkomen.

Tegen alle verwachtingen in maakte Sono met deze beperkingen misschien wel zijn meest kunstzinnig film tot nu toe. Het is een klein mirakel wat voor kleurrijke film hij in een beperkte ruimte kon filmen. Bovendien keert hij de pornografische achtergrond van het project binnenstebuiten om een metafictionele, surrealistische beschouwing rond seksualiteit en gender als performance te brengen. We gaan niet eens proberen om het plot hier te omschrijven, Antiporno is veel leuker als je van de ene verbazing in de andere valt.

Tokyo Tribe is eens een film waarover we weinig analyses kunnen maken rond seksualiteit, religie, feminisme of andere zaken. Hier heeft Sono gewoon eens een leuke, escapistische musical gemaakt.

En met musical bedoelen we dat hij een compleet over the top hiphopmusical gemaakt heeft die zich afspeelt in de Japanse onderwereld. Tokyo Tribe is een film die de zintuigen probeert te overweldigen met kitscherige set designs, agressieve hiphop en een bizar verhaal waarin het nooit helemaal duidelijk is waarom alle verschillende facties nu precies in ruzie liggen. Wanneer de uiteindelijke oorzaak van het geschil op het einde onthuld wordt, is ook dat weer een Sono-isme van jewelste dat u met uw eigen ogen moet zien om het te geloven.

Als doorwinter hiphopfan mag u wel niet verwachten om hier nieuw voer voor uw playlist te vinden. De hiphopnummers zijn vooral functioneel en dienen om de energie van het verhaal omhoog te krikken, maar echt hoogstaand is het niet vanuit een muzikaal standpunt. Als u zich daarover kan zetten (en over de nogal oppervlakkige portrettering van vrouwen, die wat haaks staat op de boodschap van Antiporno) dan zal u niet snel beter popcornvermaak vinden dan Tokyo Tribe.

U dacht na bovenstaand overzicht misschien dat Sono enkel waanzinnige, extroverte films maakt en dat subtiliteit taboe was in ’s mans oeuvre. Daar zou u ook grotendeels gelijk in hebben, maar af en toe neemt de stille dichter ook de bovenhand.

Het beste voorbeeld daarvan is The Whispering Star, het kalme en in warme sepiatinten gefilmde verhaal van Yoko Suzuki, een intergalactische postvrouw die pakjes doorheen het universum aflevert. De film kent nauwelijks dialogen en is veel meer ingetogen dan we van Sono gewend zijn, maar in enkele van de absurdere elementen herkennen we de hand van de cultfavoriet toch.

The Whispering Star werd geschoten in 2015, het wonderjaar waarin Sono maar liefst vijf films inblikte. Het bizarre en gewelddadige Tag verscheen dat jaar, net als de absurde en nogal puberale komedie The Virgin Psychics. Het is een klein mirakel dat Sono tussen al deze lolligheden ook nog de juiste mindset vond voor een verstilde, poëtische science-fictionfilm, maar op deze manier bewees de regisseur zijn talent en zijn veelzijdigheid.

Moch u zich trouwens afvraag wat voor soort mensen met zo’n regisseur optrekken: Sono’s vrouw speelt de hoofdrol.

Laat het duidelijk wezen: fan zijn van Sion Sono is nooit saai. Het enige probleem is dat zijn films soms moeilijk te vinden zijn in het westen, maar met wat geluk zorgt het Engelstalige Prisoners of the Ghostland voor verandering.