Verdwaal in het hoofd van Tim Burton

Stakende acteurs beletten Tim Burton om het vervolg op zijn cultklassieker Beetlejuice af te werken. In Brussel kunt u in afwachting dwalen in de hersenkronkels van de geestelijke vader van Edward Scissorhands, Frankenweenie en Jack Skellington.

Meer dan 500.000 mensen hebben zich in Madrid en Parijs laten verleiden om te verdwalen in Tim Burton’s Labyrinth, een expo die Burton omschrijft als ‘een fantastische kermis’ en die nu Brussel aandoet. ‘Ik heb al meer traditionele tentoonstellingen gekregen, zoals die in het MoMA in New York. De speelsheid van deze zit dichter op het het creatieve proces.’

Er wordt zelfs enige creativiteit van u verwacht, in de zin dat het parcours niet vastligt, maar naargelang de deuren die je kiest krijg je sommige thematische zalen wel en andere niet te zien (je passeert er een stuk of vijftien van in totaal 23). U weet dus niet waar en hoe (en zelfs of) u op Jack Skellington uit The Nightmare before Christmas (1993) of de Mad Hatter uit Alice in Wonderland (2010) botst. De expo is zo ook bij elk bezoek anders.

Volgens de regisseur van Batman (1989), Edward Scissorhands (1990) en Charlie and the Chocolate Factory (2005) brengt zijn labyrint mensen op de been die niet de gewoonte hebben naar een museum te trekken. “Wat me daarbij nog het meest aangrijpt, is dat we in de expo kinderen stimuleren om te tekenen en hun verbeelding de vrije loop te laten. Ik ben opgegroeid met een ‘ik hou van tekenen maar ik ben niet goed genoeg’-gevoel. Mensen zeiden me dat ik niet erg goed tekende maar ik kon het niet laten. Op een grappige, onverwachte manier zit dat ook in Labyrinth. ’ Die bestaat inderdaad niet alleen uit levensgrote filmpersonages, duistere decorelementen, fantasierijke kostuums en stroboscopische effecten, maar je ziet er in tientallen originele oude tekeningen en droedels ook de kiem van zijn ideeën. ‘Ik teken voortdurend. Ik druk mijn ideeën en gevoelens al tekenend uit. Soms gebeurt er helemaal niets met zo’n tekening. Soms komt er een film van.’

Met zijn tegenvallende liveaction-Dumbo kwam er in 2019 een einde aan Burtons jarenlange samenwerking met Disney, die nochtans kleppers als The Nightmare before Christmas, Alice in Wonderland en Frankenweenie (2012) heeft opgeleverd. ‘We vormden een erg disfunctioneel gezin. Ik was deel van de familie, werd buitengesmeten, weer opgevist en opnieuw de deur gewezen. Ik kreeg er geweldige kansen maar voelde me er vaak ook gemarteld en eenzaam. Ik heb veertig jaar nodig gehad om in te zien dat onze relatie echt niet werkt. Sorry, honey.’

Burton wist even niet van welk hout pijlen maken toen daarop ook nog de covidepidemie uitbrak en het voortbestaan van de bioscoopfilm ineens in vraag werd gesteld. Maar het grote succes van de Netflix-serie Wednesday, waarvan hij de eerste vier afleveringen regisseerde, gaf hem vorig jaar een nieuw elan. ‘Ik ben nooit een zestienjarig meisje geweest maar ik herken me in Wednesday Addams. Ik deel haar wereldbeeld, ik herken haar gevoelens, ik bewonder haar houding tegenover school, ouders en therapeuten.’ Hij heeft trouwens wel vaker jonge personages opgevoerd met een oude ziel. ‘Omdat ik me als kind zo voelde. Toen ik dertien was, voelde ik me stokoud. Nu ik stokoud ben voel ik me dertien. (lacht) Een vreemde maar niet onaangename omkering.’

Het viel ook hem op dat er niet gezeurd werd dat Wednesday te donker, te cynisch, te veel of te weinig voor kinderen was. ‘Dat achtervolgt me al mijn hele leven. The Nightmare before Christmas was zogezegd te eng voor kinderen. Andere films weren te kinderlijk voor volwassenen of te gek of te donker. Het ding is: ik heb nooit vóór kinderen of vóór volwassenen gewerkt. Ik sta daar niet bij stil. ik zie achteraf wel wie zich tot de film aangetrokken voelt. Ik ben zelf met monsterfilms opgegroeid en was nooit bang. Iets kan er donker en eng uitzien zonder donker en eng te zijn.’

Momenteel wacht Burton het einde van de acteursstaking in Hollywood af; zodat hij zijn vervolg kan afwerken op zijn morbide, komische cultklassieker Beetlejuice (1988), waarin Michael Keaton een manische klopgeest speelt die op vraag van een overleden koppel de nieuwe bewoners uit hun huis tracht te verjagen. ‘Ik heb bijna heel mijn leven met en voor de grote studio’s gewerkt. Dat voelt niet langer juist aan. Ik doe Beetlejuice 2 enkel en alleen omdat ik er veel zin in heb. Er is bijna 35 jaar over een vervolg gepalaverd maar het voelde nooit juist aan. Nu pas is daar verandering gekomen. Ik stelde me een vrij klassieke vraag: wat zou er geworden zijn van Lydia Deetz, het tienerpersonage van Winona Ryder? Hoe vergaat het de Deetz-familie 35 jaar later? We hadden slechts enkele opnamedagen meer te gaan toen de staking losbrak. Nu, ik ben niet van plan om me te haasten. Ik wil er plezier aan beleven. Het was opwindend om weer te werken met Winona Ryder, Catherine O’Hara, Michael Keaton en Alec Baldwin in de geest van de originele film. Vinnig. Heel creatief maar zonder écht te weten wat we nu aan het doen zijn. Met poppen en make-up in plaats van digitale effecten. Ik weet niet of dat de beste manier is om films te maken, ik weet wel dat ik er het meeste plezier aan beleef.’