Van wie Jordan Peele, Hollywoods hipste horrorregisseur, zelf bang is? Van u.

En van aliens, in mindere mate. In zijn derde film Nope onderzoekt de peetvader van black horror Jordan Peele (Get Out, Us) de spektakelindustrie, onder het toeziend oog van Jean Jacket, een boosaardige vliegende schotel. ‘Na de moord op George Floyd wist ik: dit wordt de volgende film.’

Een nieuwe Jordan Peele is een evenement. En dat amper vijf jaar na Get Out, zijn spraakmakende debuut over een zwarte fotograaf die ten prooi valt aan de progressieve ouders van zijn blanke vriendin. De scenarist-producent-regisseur met een Oscar op de schouw lijkt in een mum van tijd doorgestoten tot het selecte kransje filmmakers dat vernieuwende blockbusters maakt die verbazen, benauwen en tot nadenken stemmen.

Peele volgt de doppelgängershorror van Us op met Nope, een gedurfde mix van horror en sciencefiction die het midden houdt tussen het maatschappijkritische Get Out, een western en Steven Spielbergs sf-klassieker Close Encounters of the Third Kind. De Haywoods, een stoïcijnse broer (Daniel Kaluuya) en wervelende zus (Keke Palmer), slaan niet op de vlucht voor de vliegende schotel die mogelijk boven hun voor Hollywood slavende paardenranch hangt. Ze vatten het drieste plan op om het buitenaardse bezoek op film vast te leggen. Hun buurman met een pretpark dat grossiert in cowboyclichés, heeft andere plannen. Hij zou nochtans beter moeten weten als een voormalig kindsterretje van een show die in een bloedbad eindigde.

Terwijl filmcritici het hoofd breken over wat dit allemaal te betekenen heeft, waar het vertier stopt en de subversieve parabel over de filmindustrie begint en of Peele zich niet vergaloppeert in zijn ambitie, is het grote publiek laaiend enthousiast. Nope haalde in Amerika op drie weken tijd honderd miljoen dollar op. ‘Ik probeer altijd nieuwe stappen te zetten’, zegt Jordan Peele schijnbaar onbewogen. ‘Toen ik Get Out maakte, was mijn maatstaf voor succes simpel: die film moest me toestaan om een tweede film te maken. Als dat lukte, was de missie geslaagd. Maar Get Out werd onverwacht een groot succes. Deze keer lag de lat dus hoger. Met Nope heb ik geprobeerd om de grenzen te verleggen van wat me wordt toegestaan. Ik heb in elk opzicht een grotere, gedurfdere, interessantere en meer geëngageerde film willen maken dan ik verondersteld werd te maken. Ik moet er wel bij zeggen dat Universal me daarin vlot tegemoet is gekomen.’

Je hebt de ‘grote Amerikaanse ufo-horrorfilm’ willen maken. Heerlijk ambitieus. Wanneer beschouw je Nope als geslaagd?

Jordan Peele: Goede vraag. Ik weet niet goed waar ik het succes van Nope aan moet meten. Aan de box office? Of aan iets anders? Ik heb iets willen maken waarbij het individu even kan wegdromen. Een film waar je op het moment zelf van geniet én die blijft hangen. Het debat mogen gadeslaan, toezien hoe de mensen een waaier aan theorieën en ideeën uit de film destilleren: dát is voor mij de beloning. Elke film die dat teweegbrengt, is wonderlijk.

Zonder het mysterie te veel te ontrafelen: is Nope een spektakelstuk over de spektakelindustrie?

Peele: Ik wilde een spektakelstuk creëren. Ik wil dat zo veel mogelijk mensen zin hebben om Nope te zien en erover te praten. Toen ik tijdens het schrijfproces op zoek ging naar waarheden om in de film te verwerken, merkte ik dat ik het niet te ver moest zoeken. Er is een overvloed aan spektakel. We zijn verslaafd aan spektakel en verlangen ernaar het onmogelijke te zien. Hoe komt dat? Het punt van de film werd vanzelf helder.

Nope combineert horror met sciencefiction. Wat is volgens jou het grote verschil?

Peele: Horror draait doorgaans om iets wat we niet kunnen verklaren. We kunnen er niet bij dat de stalker zijn slachtoffer stalkt zonder daar iets bij te winnen. Zomaar. Sciencefiction daarentegen is meer ingebed in het idee dat er voor alles in de film een wetenschappelijke verklaring is. Ik hou van beide genres, maar ik hou vooral van films die de grenzen van die genres overstijgen. Frankenstein, The Fly, Alien. Ik amuseer me in het gebied waar beide genres elkaar overlappen.

Met Hoyte van Hoytema had ik een speciale director of photography ter beschikking. In films als Let the Right One In of Her laat hij de romantiek en de magie doorschemeren. Zijn werk voor Christopher Nolan, Interstellar, Dunkirk en Tenet, toont dan weer dat hij scope heeft en op grote schaal technologische grenzen verlegt. Nope had beide kwaliteiten nodig.

Film

4 / 5

Film

In ‘Nope’ zit een flinke scheut Spielberg, maar het blijft vooral een Jordan Peele

Geloof je eigenlijk in het bestaan van buitenaardse wezens?

Peele: Ik zou het batshit crazy vinden als we alleen zouden zijn in het universum. Ik vind dat ook angstaanjagender dan de gedachte dat we niet alleen zijn. Het idee dat het niet ingewikkelder wordt dan wat we voor ons waarnemen, dat we leven in een wereld die niet verder reikt dan onze neus lang is? Horror. Ik geloof in het bestaan van aliens, buitenaardse beschavingen en allerlei zaken die we ons nu nog niet kunnen inbeelden.

De vliegende schotel ziet er – spoiler – wel erg rudimentair uit.

Peele: Ik heb veel aan Michael Myers (de gemaskerde slachter uit Halloween, nvdr.) gedacht. Zijn eenvoudige, minimalistische masker draagt royaal bij tot de horror. Door de vliegende schotel, de Jean Jacket, rudimentair te houden en niet te overladen met details en speciale effecten, versterken we het mysterie. Het zet de verbeelding aan het werk. Hoe werkt het? Hoe ziet het er vanbinnen uit? Anderzijds moest de Jean Jacket ook spectaculair genoeg zijn zodat je er niet aan denkt om weg te kijken. Want daar spelen we natuurlijk op in: het is levensgevaarlijk om naar de ufo te kijken, maar hij is zo spectaculair dat er je er wel naar moet kijken. (lacht)

Je schreef het scenario tijdens de eerste lockdown. Heeft dat de film mee geboetseerd?

Peele: Ja. Toen ik in 2020 aan het scenario schreef, voelde ik me net als iedereen hulpeloos. Afgesneden zijn van de mensen die we graag zien en daar niets aan kunnen doen: dat kwam hard aan. Mijn enige toevlucht was een spektakel ontwerpen, een film uitdenken. Het was mijn verantwoordelijkheid om wat rondom mij gebeurde in mij op te nemen en daar iets magisch van te maken. Het is geen toeval dat er zoveel daadkracht, hoop, avontuur, vreugde en liefde doorschemert in Nope. Ik was vastbesloten die emoties te brengen. Op het einde van die donkere periode hebben we dat collectief nodig – het was althans wat ík nodig had. Ik zat binnen vast en wilde iets over de hemel maken. Ik wist dat de hele wereld binnen zat en buiten wilde zijn.

In horror worden personages snel herleid tot angstige, machteloze slachtoffers. Dat doe je nadrukkelijk niet in Nope: de Haywoods lopen niet weg, ze gaan vol voor het avontuur. Een cruciaal verschil?

Peele: Ik wist al een hele poos dat ik ooit een vliegendeschotelfilm zou maken. Ik wist alleen niet wanneer. Ik wist ook dat ik géén film wilde maken over mensen die gewoon vastzitten in zo’n vliegende schotel. Want wat is dan het verschil met vastzitten in een huis? Zo’n vliegende schotel in beeld proberen te krijgen, getuigt daarentegen van grote daadkracht en zin voor plezier en avontuur. Neem dat ernstig en je hebt de motor voor een opwindende film.

Ik was nog aan een andere film aan het werken toen George Floyd werd vermoord en dat tot grote protesten leidde. Ikzelf, Afro-Amerikanen en vele anderen voelden tot in onze diepste vezels beklemming en smart. Ineens wist ik met zekerheid dat Nope de volgende film moest worden. Net omwille van de daadkracht en de vreugde van de personages en de verwerping van de pijn en de horror. Nope is geschikt voor deze tijd, juist omdat de film over zo veel meer gaat. In Nope treedt een Afro-Amerikaanse cowboy op als redder in nood. De Koreaanse buur baat dan weer een pretpark uit dat oudbakken, troosteloze westernclichés serveert.

Peele: Het Wilde Westen is in films voornamelijk bevolkt door blanke cowboys met bakken branie. De echte cowboys waren nochtans véél diverser. Er waren best veel Afro-Amerikaanse ranchers.

Hollywood-exploitatie heeft twee kanten. Eerst maakt het een spektakel van de zwarte mens, de minderheid, de outsider. Maar daarna wordt de betrokkenheid van de zwarte mens weer uitgewist. Het verhaal van de eerste acteur uit de filmgeschiedenis spreekt voor zich. De eerste film ooit was een clip van Eadweard Muybridge van een zwarte jockey op een bewegend paard. Maar we weten niets over de acteur achter die jockey. Zelfs niet hoe hij heet. Hij is volledig gewist, zijn bijdrage wordt volstrekt genegeerd. In zekere zin is Nope een vervolg op die eerste film.

Sinds Get Out staat je naam bijna gelijk aan een nieuw genre. Er worden zelfs films waar je helemaal niets mee te maken hebt als Jordan Peele-films beschreven. Voel je je de vader van black horror?

Peele: Ik heb medelijden met regisseurs die met mij worden vergeleken als dat helemaal niet hun intentie was. Zij verdienen beter. Maar ik ben wel blij dat er meer artiesten kansen krijgen dankzij de positieve ontvangst van mijn films en de successen van mijn bedrijf Monkeypaw Productions. Een sterk verhaal met een nieuw perspectief kan bergen verzetten. Met Monkeypaw zoeken we voortdurend naar zo’n gamechangers.

Je zei enkele jaren geleden films te willen maken over wat je het meest angst inboezemt. Wat staat er nog zoal op de lijst, naast vliegende schotels en racistische weldenkers?

Peele: Veel zaken jagen me dezer dagen angst aan. Ik zou je wel kunnen vertellen wat mijn volgende film wordt, maar dan moet ik je vermoorden. (lacht) Ik zoek meestal naar iets dat me tot op het bot beangstigt, maar dat nog niet aan bod kwam in een film. Op het einde van de dag komt dat altijd neer op iets menselijks. Onze reacties maken me bang. Je kan er helaas op vertrouwen dat we het verkloten.

Ook onvermijdelijke waarheden jagen me de stuipen op het lijf. Als we een ufo zien, dan slaat onze verbeelding op hol. We denken aan een andere beschaving die met ons contact zoekt of ons wil vermoorden, maar waar we misschien mee kunnen communiceren. Maar wat als de harde waarheid veel eenvoudiger is? Misschien valt er helemaal niet over te onderhandelen en zijn we voor de aliens domweg het avondeten.

Slotvraagje. Get Out, Us, Nope: je verspilt zelden veel letters aan de titels van je films.

Peele: Als zakenman ken ik het belang van een goede titel. Hij moet makkelijk te onthouden en makkelijk te vermelden in gesprekken zijn. Ik heb een boon voor inclusieve titels – titels die rekening houden met het publiek. Get out of Nope: dat zijn gevoelens die het publiek tijdens een horrorfilm ervaart. Us is uiteraard inclusief. Nog vóór de start van de film moet een titel voor een band met het publiek zorgen.