Van tranen bij ‘Titanic’ tot zijn eigen film ‘Girl’: vijf scènes uit het leven van Lukas Dhont

Lukas Dhont dingt met Close, nog maar zijn tweede film, mee naar de Gouden Palm. Een filmsprookje zoals Vlaanderen er nog nooit één schreef. De samenvatting van Dhonts leven, in vijf scènes, is minder sprookjesachtig. ‘I’m gonna spill the beans.’

Scène 1. Titanic helpt mama erbovenop.

De zesjarige Lukas is nog wakker wanneer zijn mama thuiskomt van een avondje bioscoop. De oppas vertrekt. Mama vertelt over de film die haar zonet compleet overdonderd heeft. De film die quasi iedereen in 1997 meesleepte: Titanic van James Cameron, met Kate Winslet en Leonardo DiCaprio als jonge verliefden op een zogezegd onzinkbaar schip.

‘Het zal nog een jaar of zes duren voor ik Titanic zelf zie en totaal ondersteboven ben van het spektakel, de romantiek en de mogelijkheid om volledig in een film te verdwijnen. Het zou een gewoonte worden om minstens één keer per jaar naar Titanic te kijken. De eerste keer was de ultieme bevestiging van wat ik op dat moment wilde doen in mijn leven: films maken die de mensen op die schaal entertainen’, vertelt Dhont.

Maar dat kon de kleine Lukas nog niet weten die avond dat zijn mama van de bioscoop thuiskwam. Die avond blijft hem om andere redenen bij. ‘Ik kon aan haar zien dat de film haar zwaar had aangegrepen en dat raakte me enorm. Was dat omdat ik mijn mama in die periode vaak ongelukkig zag – mijn ouders stonden op het punt te scheiden – en dat ze plotsklaps heropleefde? Misschien. Ze was de enige niet. Titanic was een evenement in het leven van veel mensen.’

In de slaapzaal blijven de kinderen hem ‘namen noemen’. Lukas vlucht de zaal uit, rent de wasruimte in, botst op een leerkracht, die hem zegt: ‘Op een dag kun je hier iets mee aanvangen.

Verrukt vraagt de jongen zijn mama om elke avond iets over Titanic te vertellen.‘Wekenlang vertelde ze elke avond een scène na. Dat werd mijn slaapritueel. Daar situeer ik het ontstaan van mijn allergrootste passie: cinema. Ik ervoer hoe groot de impact van film op een mens kan zijn. Sindsdien draag ik het verlangen mee om dat ook te kunnen: via film impact hebben op de mens. Op mijn moeder in de eerste plaats.’

Scène 2. Dhont danst op Christina Aguilera en wordt weggehoond.

De twaalfjarige Lukas is gepassioneerd door dans, maar zeer eenzaam. Hij heeft het gevoel dat hij niet bij de jongens en niet bij de meisjes hoort maar daar ergens tussenin zweeft. Zoveel wordt hem ook duidelijk gemaakt. Hij schaamt zich over zijn eenzaamheid en praat er met niemand over. De laatste avond van de bosklassen wordt opgevrolijkt met optredens. Hij raapt zijn moed bijeen, schminkt zich en danst voor alle zesdejaars van de lagere school op Fighter van Christina Aguilera. ‘ Like every gay kid growing up was ik in de ban van diva’s als Britney Spears en Christina Aguilera. Op mijn discman in mijn kamer naar hen luisteren was mijn manier van ontsnappen. Als ik nu op die scène terugblik, heb ik bewondering voor de moed van mijn twaalfjarige zelf die op Christina Aguilera ging dansen. Maar die avond op bosklassen voelde ik alleen maar schaamte. Ik heb het nooit meer gedaan.’

De act wordt namelijk niet gesmaakt. Lukas voelt hoe iedereen in de zaal zich schaamt. ‘Zoals in een clichétienerhorrorfilm werd ik door iedereen uitgelachen en kreeg ik verwensingen naar mijn hoofd. Het is een kantelpunt in mijn leven. Ook al wist ik het ergens wel al, voor het eerst begreep ik dat ik niet was zoals de mensen rondom mij én dat de mensen rondom mij me daarom zouden viseren.’

In de slaapzaal blijven ze hem ‘namen noemen’. Hij vlucht de zaal uit, rent de wasruimte in, botst op een leerkracht, die hem aankijkt en zegt: ‘Op een dag kun je hier iets mee aanvangen.’

‘Ik dacht toen nog dat ze het over dat dansen had. Ik wilde danser worden. Dansen gaat voor mij misschien zelfs nog boven cinema, maar door ervaringen zoals toen ben ik gestopt met dansen. Ik voelde me beschaamd over wat dansen over mij zei. Die schaamte heeft het van me overgenomen tot ik 21 was.’

Na de bosklassen is Dhont zich anders beginnen te gedragen ‘dan de persoon die ik eigenlijk was. Vandaar de films die ik nu maak! Bij het maken van Girl en Close heb ik nog vaak aan dat zinnetje van die leerkracht teruggedacht. Dat heeft me getroost in een zeer pijnlijke periode.’

Scène 3. De bus nemen lukt niet meer.

De zeventienjarige Lukas is nog met de trein in Sint-Niklaas geraakt maar de bus naar huis is er te veel aan. Hij is een emotioneel wrak. Zo kapot dat hij zichzelf niet meer in beweging krijgt. Een taxi lost het vervoersprobleem op. Niet de knoop. Wat is er die dag gebeurd?

‘Opnieuw niet de vrolijkste scène. Als je op de lagere school jezelf niet kunt zijn, hoop je dat je dat op de middelbare school wel kunt. Dat was niet het geval. Integendeel. In een extreem heteronormatief kader – er was op dat katholieke college geen enkele openlijk homoseksuele jongen – versterkte ik mijn performance nog. Ik droeg een masker, ik acteerde in mijn eigen leven. Dat is trouwens de reden waarom ik graag met acteurs werk, waarom acteursregie centraal staat in mijn werk. Ik heb een heel groot deel van mijn leven geacteerd.’

Hij ziet hoe makkelijk er labels worden gekleefd op mensen en hun seksualiteit en ontloopt veel vriendschappen met jongens. ‘In welke vorm ook, ik liet geen ruimte voor intimiteit.’ Met een uitzondering met wie hij wel heel close wordt. ‘Voor het eerst ervoer ik verliefdheid. Ik leefde erdoor op. Eindelijk een lichtpunt, eindelijk eens niet in schooluniform meelopen in het gareel, eindelijk een beetje waarachtigheid. Maar ik wilde niet toegeven aan die verliefdheid. Ik durfde er zelfs niet over spreken. Niet met mijn vriend, niet met de buitenwereld.’

Hij komt tot de conclusie dat hij niet bevriend mag zijn met die jongen. ‘Met de intentie hem een laatste keer te spreken en te zien heb ik hem onaangekondigd thuis opgezocht. Hij wist van niets. Dus we deden wat we altijd samen deden. Een waterpijp roken, films kijken, gamen, drinken.’

Dhont keert huiswaarts en crasht zoals gezegd in het station van Sint-Niklaas. ‘Op dat moment was die jongen een confrontatie met hoe ingewikkeld het voor mij was om iets anders te zijn dan de jongen die zich achter een masker verbergt. Ik heb hem daarna volledig genegeerd. Ik heb daar nooit met iemand over gesproken. Tot nu.

‘Ik maak geen autobiografische films’, legt Dhont uit, ‘maar vertrek wel van het persoonlijke.’ Close is uit die nare ervaring voortgevloeid. ‘Met Girl heb ik voor het eerst kunnen praten over de mogelijkheid om tussen de twee genderstereotypen te vallen. Met Close kan ik voor het eerst praten over vriendschap en de persoonlijke vergissingen die ik in vriendschappen heb gemaakt. Door niet te durven zeggen wie ik was, heb ik enorm veel vriendschappen vergooid. Ik heb die ene jongen achtergelaten zonder hem de mogelijkheid te geven om te reageren. Op een bepaalde manier heb ik hem verraden. Ook al deed ik het alleen maar om mezelf op dat moment te beschermen, ik vind het belangrijk om daar nu verantwoordelijkheid in te nemen. Dat ik niet durfde te spreken, vertelt ook iets over het grotere geheel: het heteronormatieve kader, de labels die een pure en schone vriendschap in de weg staan.’

Scène 4. Filmen in Hollywood.

Palmbomen. Het zonlicht dat de grootste filmregisseurs tot hun beste werk inspireerde. Op een van de grote door een filmstudio ingepalmde percelen laat een groep opgewonden jonge mensen stoom af. Ze zijn op 16 millimeter films aan het draaien en kunnen dat amper geloven. Lukas Dhont krijgt zijn eerst joint aangereikt. Er wordt gedronken en gefeest.

Door niet te durven zeggen wie ik was, heb ik enorm veel vriendschappen vergooid. Die ene jongen voor wie ik verliefdheid voelde, heb ik op een bepaalde manier verraden.

‘Ik heb daar in Hollywood toen dingen gedaan die ik daarvoor niet voor mogelijk hield. Het was mijn coming of age’, glimlacht Dhont.

What’s the story? ‘Op mijn twaalfde kreeg ik van mijn ouders een camera. Non-stop filmde ik mijn broer en mijn moeder. Je kon van ver zien dat ik een filmrichting zou uitgaan. Het was onontkoombaar. Van mijn mama heb ik haar creativiteit geërfd – ze zat in de modesector. Mijn vader was zakelijker en had een staalbedrijf. Ook van hem heb ik veel kwaliteiten geërfd. Die combinatie heeft me gemaakt tot de regisseur die ik ben.

Zijn vader wil hem wel steunen in zijn filmdroom, maar pas vanaf een bepaalde leeftijd. ‘We maakten een afspraak. Ik zou eerst naar de Sint-Bavohumaniora in Gent gaan. Latijn-wiskunde en vervolgens wiskunde-wetenschappen.’

Zo geschiedt. Als afstudeercadeau mag hij een zomeropleiding van zes weken volgen aan de New York Film Academy in Los Angeles. ‘Op mijn achttiende trok ik helemaal alleen naar Hollywood, waar ik helemaal openbloeide. Het was alles waar ik van droomde. Ik werd er bevestigd in mijn keuze voor filmregie. Op zes weken tijd moesten we een film maken. Eerst het scenario ontwikkelen en dan met de toegewezen acteurs op een echt Hollywood lot op pellicule draaien, 16 millimeter. Het was kleiner dan de naam New York Film Academy doet vermoeden. In vergelijking met wat ik daarna zou doen, stelde het niet veel voor. Maar op dat moment was het de concretisering van mijn kinderdroom. Eindelijk kon ik me creatief uitleven.’

Ook persoonlijk ontbolstert Dhont in de droomfabriek bij uitstek. ‘Ik ervoer er een enorme vrijheid. Ik kwam er volledig los van de persona die ik voor mezelf in België had gecreëerd. Ik kwam in een poule van open, creatieve mensen. Ik praat nog steeds met hen. Ze zullen voor altijd onderdeel zijn van mijn ontwaken. Daar was er geen eenheidsworst maar een confrontatie met alle mogelijke entiteiten, queer en andere. Die ervaring zou me door de volgende levensjaren gidsen.’

Scène 5. De uitgelopen mascara van mama.

2018. Het filmfestival van Cannes. De wereldpremière van Girl is net afgelopen. Met ingehouden adem heeft de zaal meegeleefd met het verhaal van de ballerina die afwil van het jongenslichaam waarin ze is opgesloten. Een oorverdovend applaus barst los. Lukas Dhont glimt, tot hij het gezicht van zijn moeder vindt. En breekt.

‘Een spiegel van de eerste scène uit de film van mijn leven. Ik was heel emotioneel op de première van Girl. Veel emotioneler dan ik had gedacht. Het lijkt logisch. Je staat daar met je debuutfilm, je voelt je toch een beetje out of place, maar de zaal is laaiend enthousiast. Plots besef je dat de wereld groots reageert op iets wat jij op intuïtie hebt gemaakt. En toch breek ik niet door dat applaus. Ik word pas emotioneel wanneer ik zie hoe mijn moeder volledig in tranen is. De mascara was over haar gezicht uitgelopen.’

Achteraf pas beseft Dhont waarom het hem precies op dat moment te veel werd. ‘Toen ik zag hoe zwaar mijn mama door Girl was geraakt, besefte ik dat mijn missie geslaagd was. De cirkel was rond. Ik had mijn Titanic gemaakt.’

Zijn Titanic. ‘Ik ben naar de filmschool gegaan in het kielzog van Titanic en de Amerikaanse ambitie om het grootse na te streven en te entertainen. Ik stop dat niet weg. Oscars waren mijn kinderdroom. En ook al evolueren kinderdromen, ze blijven een onderdeel van wat je bent geworden. Ik weet niet wat de toekomst brengt. Misschien maak ik nog een echte Titanic. Maar door mezelf te ontdekken, door naar de filmschool te gaan en door de films te waarderen van regisseurs als Alejandro González Iñárritu, de broers Dardenne, Xavier Dolan, Céline Sciamma en Andrea Arnold heb ik begrepen dat ik over een eigen stem en een eigen perspectief moet beschikken. Op een bepaalde manier ben ik nog altijd een entertainer – ik wil de mensen meeslepen – maar door uit de boot te vallen tijdens mijn puberteit en door de koers die mijn leven kreeg, drong het auteurschap zich op. Uit een soort noodzaak. Ik wil geen films maken die je de wereld twee uur lang doen vergeten maar films die je twee uur lang met de wereld confronteren.’

Epiloog

Op 28 mei vertoont VTM Titanic en meteen daarna Girl. Dhont liet het zijn moeder meteen weten. Is het een teken dat de sterren gunstig staan? Op 28 mei wordt de Gouden Palm uitgereikt. ‘En wie weet?’